Воктен пачерыште илыше ешыштат Володя таҥашак рвезе кушкын, пырля ик классыш коштыныт. Слава начаррак тунемын, но технике деке моткоч шӱман лийын, автомашина-влакым газетыште але журналыште ужын гын, пӱчкын луктын, альбомыш пижыктен, кажне марке нерген каласкален кертын. Ача-аважланат шочмо кечылан автомашиным пӧлеклаш йодын. «Кӧ лият» манмылан «КамАЗын» озаже» манын. Кресаваже, родо-тукымжо тудлан автомашина-влакын копийжым пӧлеклаш тӱҥалыныт. Слава нуным эн шергаканже семын арален, пурак деч эрыктен, модын, но изи лийын гынат, ик модышыжымат пудыртен огыл.
Володян тыгай хоббиже лийын огыл, тудо тунемын: сай отметкылан, моктымо шомаклан…
Таче, шуко жап эртымеке, нигунам шоныдымо-вучыдымо ойго гоч эртыше Володян аваже шӱм-мокшыжым чытырыктен каласыш:
— Школышто эргыда але ӱдырда сайын тунемеш гын, ида кугешне. Тек кумытанлан тунемеш, пижедылшыланат сдачым пуэн кертше, эн тӱҥжӧ –уке манын моштыжо, илыш тупрӱдыжӧ пеҥгыде лийже.
…Нунын ешыш ойго шоныдымын-вучыдымын тольо: Володя наркотик дене кылым кучаш тӱҥалын. Тидыже 10 классыште тунеммыж годымак лийын, но ава шочшыжын вашталтмыжым шуко тунеммыжлан кӧра нойымо дене кылтен. «Кунамсек? Молан?» -йодмылан тудо вашештен: «Ӱдыр-влак ончылно оҥайын ыш чуч». Слава уке манын кертын, кузе кертын эше кумшо классыште тунеммыж годымак, тунам кугурак рвезе-влак тамакым шупшаш кӱштеныт, тудо отказен, кыралтын, вӱрвузык мӧҥгыш пӧртылын, но кидышкыже тамакым налын огыл. А Володя кыралтме дечын лӱдын тамакым шупшын. Но варажым Славам нине рвезе-влакак шке семынышт пагаленыт, тудым тетла тӱкен огытыл…
…Володян аваже, Зинаида, дене корнышто вашлийна, эргыж деке свиданийыш миен. Тудыжым наркотикым ужалымылан кум ийлан эрык деч посна коденыт. Тудым тиде кепшыл деч утараш ача-авалан кум пӧлеман пачерым ик пачеранлан вашталтеш логале, машинамат шулдо ак дене ужалышт. Пелашыжым ты туткар йӧршын лунчыртыш…А Зина ден марийжылан эргыштым вучаш веле кодеш. «Тушто» эмлалтмыж нерген каласен. «Авай, йоҥылышем умыленам, тетла нигунам…» манын Володя. Ава шӱм ӱшанынеже эргыжын мутшылан, ӱшанынежак.
Кынервуй тыштак да…
— Наркотикым ужалымылан шындат манын, молан ондакше ойлен огыдал? – судьян приговоржо деч вара Надя утен каен кычкыра.
Тудлан «кугуракше-влак» ужалаш пакет-влакым пуымо годым, «ит лӱд, вуеш шудымым чаманат» маныныт. Надя коктеланыде келшен. Качымарийжат тиде сомылланак шӱмаҥын, «Чыла сай, оксам ыштена, Надюсик», – манын. Ӱдырат ӱшанен. Тевыс, ынде ныл ийлан шуркалыше воштыр коклашке кая…
Икшывым осал койыш деч утарыме ик йӧн – мероприятийлаш ушымаш
Илыш гыч налме нине пример ончыкта: осал корныш шогалме дене кузе илыш кумыкталтеш. Самырык-влак тыгай туткарын лӧдышкыжо ынышт логал манын, нунылан полшышаш улына.
– Школышто тӱрлӧ мероприятий-влакым эртарена. Йоча-влаклан сценыште выступатлаш моткоч келша. Тӱрлӧ конкурсыш ушнымат осал койыш деч утара, – палемдыш Шернур район Зашижемье кыдалаш школын англичан йылмыжым туныктышо Светлана Анатольевна Соловьева.
– Республикысе марий тӱвыра рӱдерын увертарыме «Ший талешке» конкурсыш кумылын ушнышым, – палемдыш Куженер район Шӱдымарий тӱҥ школын тунемшыже Максим Нефонтов. – Тыгай пашам шуктымо годым кумыл нӧлталтеш, келшыдыме пашам ышташ чон огеш шупш. Презентацийым ыштымем годым пошкудем дене йодыштынам. Возенамже марий шинчызе Кузьма Трофимович Тимофеев нерген. Тудын илыш корныж нерген шукырак пален налаш пошкудем деке миенам. Неле илыш корным эртыше айдемын шке куштен шогымыжым радамлыме деч вара шкендынат илышыште сайым ыштымет шуэш.
Туныктышо да тунемше дене дипломым налаш толмекышт мутланыме. Республикыште да Россий мучко наркоманий да наркобизнес ваштарег кучедалме тӱнямбал кечылан пӧлеклалтше месячник жапыште эртен. Тудо 26 май гыч 26 июнь марте каен.
Палемдыман, Республикысе марий тӱвыра рӱдер йоча, самырык-влаклан тӱрлӧ шӧрынан мероприятийым эртара. Кажне йочалан усталыкшым почаш йӧным ышта. Теве тений апрель-июньышто, COVID-19 пандемий черлан кӧра мероприятий-влакым онлайн йӧн дене эртарен колтымо. Чылаже 14 мероприятий, 3 конкурс лийын. Тушто 450 еҥ таҥӱчашыш ушнен. Нине туныктымо да патриотизм шӱлышан мероприятий-влак йоча-влакын тӱняумылымашыштым сай могырыш вашталташ, кугурак-влакым пагалыме кумылым пеледыкташ полшат.
