Агавайремым эртарыме жап ик семын ок тол. Тудым шошо ага тӱҥалме деч ончычат пайремлат, но шукыж годым — шошо агам мучашлымеке. Утларак раш кечыж ден жапшым карт-влак кутырен палемдат. Тыгодым нуно у тылзе шочмым шотыш налыт. Марий Элыште кажне ийын эртаралтше Йошкар-Олан Пӱнчер отыжо чыла марий калыкым иктеш чумыра да тиде пайрем радамыште пытартыш лиеш. Тудо рӱдолаштына пеледыш тылзын кумшо шуматкечынже эртаралтеш. Агавайрем — кугезына-влакым мландым жаплыме пайремже. Тиде пайрем мландын куатшым чапландарыше, пӱртӱс вийын порылыкшылан ӱшаныме чапмуро семын лийын. Пайрем годым кугезына-влак шошо пагытын йӱла радамжым мучашленыт. Садланак йӱлам шуктымаш ойыртемалтше тауштымо кумыл дене эртаралтын. Йӱла радам чылажат шошо пагытысе сомыл, шошым у куат дене шӱлалтыше пӱртӱс дене, озанлык тургым дене пеҥгыдын кылдалтын.
Пайрем йӱла шурным ӱдымӧ пашан лектышыже сай лийже, мланде шке куатшым аралыже, шурно кушкыл сайын нӧлталт кушшо, сай кинде лектышым шочыктыжо манме шонымашым шыҥдарен. Пайрем кышкар ял озанлык пашам ю шӱлыш дене авалтыше кумылан лийын. Тыште тӱшкан погынен Юмылан мелна, муно, пура дене надырым пуымаш эртаралтын, весела модышат мондалтын огыл. Кумалмаш тӱрлӧ кумдыкым авалтен: ончыч ик ял, вара икмыняр ял, вара кундемысе кумалмаш эртаралтын. Агавайремлан калык шот дене ямдылалтын: сурт кӧргым, озанлыкым, уремым арум ыштен, кочкыш сийым ончылгоч ямдылен, поснак муным шуко погеныт. Вет муно Агавайремын кугун йӧратыме кочкышыжо лийын. Пайрем кечын эрден эрак мончаште мушкылтыныт, ару вургемым чиеныт, ваш-ваш мелна, когыльо, салмамуно, туара, пура дене сийленыт.
Агавайрем кумалтышыш але шелыкыш пайрем вургемым чиен лектыныт. Калык карт дене пырля Агавайрем юмо деч, пӱртӱс вий деч шурнан пасум аралаш, сай игечым колташ, осал мардеж, йӱр-тӱтан деч, тӱрлӧ шукш-копшаҥге деч аралаш, кумал шогышо калыклан поро шулык ден серлагышым пуаш йодын. Кумалтыш деч вара шочыктен шогышо вийын символжо — муно дене — тӱрлӧ йӱлам шуктеныт. Муным самырык ӱдырамаш-влаклан кучыктеныт, шуко икшыван лияш сугыньленыт, нурышко лектын мландыш уреныт, пушеҥге гоч кышкеныт — муно гай шолдыра шурно лийже манын ойленыт. Куржталмаште, имне дене кудалыштмаште эн писе, эн чулым койышым ончыктышылан тӱрлеман солыкым, муным карт деч ялысе кугырак-влак, нурышко лектын, шӱвырым шоктен савырненыт. Эрвел марий-влак Агавайрем годым сӱрем мужым поктымо йӱлам эртареныт. Тыге нуно шке илыме верыштым, кундемыштым осал деч араленыт. Пайрем кечын ойӧрым эскереныт: шӱртым чиялташ, вургемым мушкаш, кугу йӱкын мутланаш ок лий улмаш.
А ынде кумалтыш-влак дене палдарена:
18 май – Морко район Марий Кужер
21 май – Шернур район Чисола, Шӱдымарий
– Марий Турек район Ӱлыл Турек
24 май – Параньга район Ондропсола кӱсотышто Курыккугызалан кумалтыш
– Параньга район Николашкино
– Марий Турек район Арбор
25 май – Советский район Янгранур, Мугыл, Шуймучаш, Кораксола,
— Ашламаш, Кундышӱмбал Агавайрем кумалтышым эртарат.
26 май – Марий Турек район Марий Купта
30 май – Шернур район Чемепочинка
31 май – Советский район Янгранур ял калык дене Курыккугызалан кумалмаш, Советский район Немычродо ял калык дене агавайремым эртарымаш
– Марий Турек район Кӱшыл Турек
– У Торъял район Танаксола ял кумалтыш
1 июнь – Советский район Эҥермучаш ял воктен мланде шочмо кечым палемдымаш
– У Торъял район Эшымсола отышто Кугу Агавайрем кумалтыш
7 июнь – Марий Турек район Тошкем
8 июнь – Советский район Тапшер ял, Колокудо, Шанер, Васташуй, Кукмарий кундем, Кугунур, Афанассола ял дене агавайремым эртарымаш
12 июнь – Шернур район Аҥанур
14 июнь – Советский район Орша ял калык дене кумалмашым эртарымаш
20 июнь – Йошкар-Оласе Пӱнчо отын Тумер аланыштыже Агавайремым эртарымаш
21 июнь – Советский район Колянур, Шогаль, Вечын кундем дене кумалтышым эртарымаш
– Киров кундем Чумбылат кумалтышым эртарымаш
Вашташуй ял дене Вӱд авалан кумалтышым эртарымаш
– Марий Турек район Ӱлыл Турек
28 июнь – Советский район Муюмари, Пактек ял дене Вӱд авалан кумалмаш Советский район Тапшер ял дене Вӱд авалан кумалтышым эртарымаш
Ешартыш лиеш.
&n
bsp;
Г. Ласточкина ден Н. Любимов ямдыленыт.
Материалым ямдылымаште Марий Википедийлан эҥертыме.
