Кажне еҥын ончыклык пӱрымашыже да илышыже тудлан лӱмым пуымо деч шога. Лӱм йочам чер, осал, локтыш деч кораҥда, илыш корныжо пиалан да кужу лиеш манын ӱшаненыт.

Тошто марий лӱм-влак йырым-ваш улшо пӱртӱс, калык ойпого, йӱла-влак дене кылдалтыныт да утларакшым еҥ-влакын могай улмыштым койыш-шоктышыштым ончыктеныт. Марий лӱмлаште янлык, кайык, кушкыл лӱм-влак вашлийялтыт.

Марий-влак шотленыт: лӱм деч посна айдеме вес тӱняште шке вержым муын огеш керт, сандене шочмыж почешак тудлан лӱмым пуэныт. Изи чукайлан кокымшо лӱмым тынеш пуртымо годым пуымо. Но илышыште шукыж годым эн ончыч пуымыжо кучылталтын.

1995 ийыште лекше «Марий лӱм-влак» савыктышыште 16120 лӱмым пуртымо. Тышке тошто марий лӱм, тыгак финн-угор тӱшкашке пурышо да пошкудо калык-влакын лӱмыштат уло. Мутлан, Бикбай, Тойдыбек, Токмурза лӱм-влак вашлиялтыт.

Лӱмым ойырымо годым икте вий-куатлан тӱткышым ойыра, весе – тазалыклан, кумшо – уш-акыллан. Мо гынат икте раш: марий лӱм таче – марий улмынам ончыктышо ик йон. Тудо курымла дене погымо кугу вийым арала. Вет лӱмыштӧ айдемын койыш-шоктышыжо, тӱням ужын да тудым умылен моштымыжо раш  палдырна. Курымлам авалтен, сугынь семын ончыкылыкыш виктара. Умбакыжат шке чапшым шуарен, шочмо йылмыжым пагален, марий калык лӱмжӧ дене кугешнышаш. Икте куандара: кызытсе саманыште йочалан марий лӱм-влакым пуымо йӱла угыч илышыш шыҥдаралтеш.