В.Григорьев (Кок УЖАШАН КОМЕДИЙ-ФАРС)
МОДШО-ВЛАК:
П?ръе? — иктаже 25 ияш.
Чурикан вате — иктаже 23 ияш ўдырамаш.
Самырык вате – п?ръе?ын пошкудыжо, иктаже 21 ияш ўдырамаш.
Шонго кува — локтызо вате, предприниматель, иктаже 50 ияш.
Изи т?ра — пазар орол, оксам да положенийым й?ратыше айдеме, иктаже 32 ияш.
?дырамаш — пашадыме айдеме, иктаже 22 ияш.
Суксо — юзо, илалшырак е?
Ик вате
Вес вате
Ик шпана
Вес шпана.
ПРОЛОГ.
Действий тачысе кечылаште эрта. Шыже. Оласе пазарын ик эн пычкемыш лукшо. Йырваш тўрл? шўкшак да шаланен пытыше ящик- влак кийылтыт. Но туге гынат калыклан тиде, очыни, ок мешае, эртен-эртен гына каят. Чыланат ала-мом шургат, кычкыркалат, юарлат, икте-весылан таварым темлат. Сценыш ик п?ръе? лў?ген-лў?ген лектеш. Почешыже ала-могай шпана–влак ошкылыт. Изиш лиймек, Изи т?ра койылалта.
ИЗИ Т?РА. Тулаче, тол-я!
ШОНГО КУВА. Мо тыгай?
ИЗИ Т?РА (сырен). Ончо, могай тыште й?ш? п?ръе? пернылеш! Мо тиде тыгай, а! Нимогай порядке уке! Кызытак тышечын поктен колто! Уке гын тудо мемнан иммиджнам пужен кертеш!
ШОНГО КУВА. Умлышым! Йодмыдам шуктымо лиеш, начальник йолташ!
ИЗИ Т?РА. Ну, мотри (Кая.)
Шо?го кува ш?шкалтен колт, изиш лиймек, икмыняр маскым чийыше-влак лектыт.
ИК ШПАНА. Колыштына тендам, начальник йолташ. Мом ышташ к?штеда?
ШОНГО КУВА. Кызытак тиде п?ръе?ым тышечын кожен колтыза! Нечыве мемнан мландым чумен кошташ! Умбакыже мом ыштышашым шке паледа!
КОКЫМШО ШПАНА. Раш. Йодмыдам тыманмеш шуктена.
Шо?го кува кая. Икмыняр жап гычычын П?ръе?ым ш?дырен луктыт, к?сенжым пургед налыт, вара чумаш т??алыт.
П?РЪЕ?. Йолташ-влак, полшыза! Утарыза! Пуштыт!
ШОНГО КУВА (лекшыжла, П?ръе?ым пыдал налшыла койын). Э-э, мом тушто толашеда?! А ну, кызытак шикшалтса тышеч! Чечас милицийым ужам!
Т?шка каен йомеш.
П?РЪЕ?. Утарыза! Полшыза!
ШЕМЕЧ КУВА. Мо тыгай? Мо лийын?
П?РЪЕ?. Шолыштыныт! Оксам луктын налыныт!
ШОНГО КУВА. Ых, киямат тўшка!
П?РЪЕ?. Тиде ситен огыл, эше гармоньем сусыртеныт…Ынде ватемлан мом миен каласем?
ШОНГО КУВА (чояланен). Пешыжак ит ойгыро, тулар. Иктаж-могай шотым муына. Мый такшым тыланет полшен кертам да…
П?РЪЕ?. Кузе? Мо дене?
ШОНГО КУВА. Гармоньетым мыланем ужале, а мый олмешыже оксам пуэм. Таче уныкамын шочмо кечыже… Полекым ыштынем… Тўсш? пешак мотор… Тудо тыгайым йората…
ПОРЪЕН. Тудат гармоньчо мо?
ШОНГО КУВА. Уке, коллекцийым ыштылеш… Ну, ужалет? Мый тыланет оксам ом чамане, мыняр кўлеш, тунарым тўлем.
П?РЪЕ?. Тудыжо туге да… Содыки жалке…
ШОНГО КУВА. Тиде окса дене кок тыгай иструментым налын кертат… Ну?
П?РЪЕ?. Ом керт…
ШОНГО КУВА. Туге гын, туге лийже, шке палет… (Каяш тарванышыла коеш.)
П?РЪЕ?. Шогыза! Чыталтыза! Куш пурет, келшаш перна…
ШОНГО КУВА. Молодец. Теве кучо. (Оксам кучыкта.) Оксатым адак ит йомдаре, сайын пыште. Тыште жульык-влак шукын улыт. Чеверын! (Писын гына ошкыл колта.)
П?РЪЕ?. (куанен). Чеверын! Поро кумылланда тау! (Оксам луктеш.) Шотлен ончышаш. Мынярым вара пуэн? (Оксам тўслен онча.) Шого, мо тиде тыгай? Тидыже вет шоя окса! Тугеже тудо мыйым ондален. Сотана! Мом ышташ? Ала милицийыш миен вуйым шияш? Уке, шотлан огеш тол: ондалчык оксам ужыт гын, эше шкемымак пуртен шындат. Киямат т?шка, кеч корнылан изишак кодем ыле. Ынде м??гышкем кузе каем? Шого, мыйже вет музыкант улам! Шоктен ончышаш гын веле, ала иктаж-могай шотым муам.
П?ръе? кўсенже гыч шиялтышым луктеш да ящик ўмбак миен шинчеш, вара шокташ тў?алеш. Йол воктекше шляпам пышта. Икмыняр жап гычын кок вате-влак толын лектыт. Тудым ужын, чарналтат.
САМЫРЫК ВАТЕ. Ондри вате е?гай, ончо, кугызат шинчылтеш. Ала-молан шўлыкан мурым мура. Е?-влак тудын калпакышкыже ала-могай оксам кышкат.
ЧУРИКАН ВАТЕ. Чынак. Пышт койшо, мом адак шонен луктын? Мый тудо пашаште улеш шонем, а тудо тыште пернылеш! Ну, мый тудлан ушым пуртем! (Самырык ватылан.) Тый кае, мый мием веле.
САМЫРЫК ВАТЕ. Й?ра. Тугеже мый тыйым тушто вучалтем. (Кая.)
Чурикан вате П?ръ? воктеке миен шогалеш.
ЧУРИКАН ВАТЕ. Тый мом тыште ыштылат, а?
П?РЪЕ?. Шоктем. А мо, ок лий мо?
ЧУРИКАН ВАТЕ. Пел торта! От шинче, кўчыз? лектын! Оксам ышта лиеш! Адак логаретлан толашет?
П?РЪЕ?. Ойлыштат кўлдымашым! Айдемын ойго, а тый…
ЧУРИКАН ВАТЕ (койдарен). Мо тыгай? Мо лийын?
П?РЪЕ?. Кризислан к?ра…паша деч посна кодынам… Ынде мом ышташат ом пале. Икмыняр вере миен ончальым — нимогай шотымат шым му.
ЧУРИКАН ВАТЕ. А тый вес вере кычал ончо! Теве Овойын мариже тора кундемыш коштеш, калымым да монь ыштен толаша. Кугу оксам конда. Нунын ден пырля пижын кай.
П?РЪЕ?. Мый тыгай пашалан тунемын омыл. Мый музыкым й?ртатем.
ЧУРИКАН ВАТЕ. Ончо, музыкым й?рта тудо! Тудден мўшкыр ок тем. Й?ра, оккўлым ойлышт ит шогылт, оксатым кондо тышке.
П?РЪЕ?. Могай оксам?
ЧУРИКАН ВАТЕ. Пашадаретым. Мо, паша гыч лекметлан рошотым пуэн огытыл мо?
П?РЪЕ? (нимом ойлаш ?рын). А тудо… уке.
ЧУРИКАН ВАТЕ. Кузе «уке» ?
П?РЪЕ?. Мый тудым… йомдаренам.
ЧУРИКАН ВАТЕ. А гармоньетше кушто?
П?РЪЕН. Тудат уке.
ЧУРИКАН ВАТЕ (сырен). Мо-о-о?
П?РЪЕН. Оксам уке да… ик е?лан ужалышым, а тудо…
ЧУРИКАН ВАТЕ. Ондален?
П?РЪЕН (пеле шортын). Туге, шоя оксам тушкалтен коден.
ЧУРИКАН ВАТЕ. Сотана! Арака логар! Кунам айдеме семын илаш т??алат? Ораде койышетлан к?ра ынде окса деч посна шинчен кодна. (Шортын колта.) Ынде мом йочаланна пукшена? Кузе телыжым илен лектына?
П?РЪЕН (лыпландараш т?чен). Ит ойгыро, кува, иктаж-могай й?ным шонен муына. Мыйже вет музыкант улам. Ик гана шокталтен колтымешкем веле-окса шкеак толын возеш.
П?ръе? гармоньжым налеш да шокташ тў?алеш.
ЧУРИКАН ВАТЕ (шортын). Кўлдымашым ит куктышт! К? тыйын мўгырыктылметым ынде колышташ тў?алеш? К?лан таче тудо кўлеш? Аракам йўмет дене чыла артаметым йомдарен пытаренат! Тыге илен толашымешкет лучо колен йомам ыле!
П?РЪЕН. Мом тыгайым ыштенам? (Шортын колта.) Подылынамжат изишак веле…Чонемлан тугакат й?с?, эше тыйже койдарет… У-у-у… Тыгай шучко мутым колмеш, лучо колен йомшаш ыле.
ЧУРИКАН ВАТЕ (пеле шыргыжын). Коло, к? тыйым чара! Иктым шарне! Таче окса деч посна миен пурет гын, шинчамлан ит кончо!
П?РЪЕН. А кушто тудым муам?
ЧУРИКАН ВАТЕ. Ом пале. Тиде тыйын сомылет! (Кая.)
П?РЪЕН (почешыже, шортмо семын). Шого, Проска, чыталте! Кайыш, ынде умбакыже мом ышташ? Эх, йомакысе семын иктаж юзым вашлийшаш ыле. Тунам чыла шотым ыштем ыле. Оксамат муам ыле, гармоньемат п?ртылтем ыле.
Уэш аракам подылеш, изиш лиймек, умшам караш тў?алеш, вара мален колта.
ПЫЧКЕМЫШАЛТЕШ
ИКЫМШЕ С?РЕТ.
П?ръе? мален колта да омым ужеш. Действий саде верыштак эрта. Тугак калык пазар тич чумырген. Ик лукышто кушкедалт пытыше вургеман Поръе? койылаплта. Тудо шиялтышым шоктен шинчылтеш, южгунамже муралтенат колта. Эртен кайыше ик айдеме тудлан шляпашкыже кинде курикам кудалта. П?ръе? тиде курикам налеш да нулташ т??алеш. Тиде жапыште ош вургеман ўдырамаш толын лектеш. П?ръе?ын шинчылтмыжым ужешат, воктекше мия .
СУКСО (шо?гые? семын). Шоляш, чамане мыйым… Шужен колымо деч утаре… Кеч кинде курикатым кудалте.
П?РЪЕН (киндым нултышыла). Мом тый мый декем пижынат! Кора? мый дечем! Шканемат ок сите, эше тый шўшкылтат! (Савырнен шинчеш.)
СУКСО. Й?ра, каем, вара ?кынаш ит тў?ал…
П?РЪЕН. Ошкыл, ошкыл! Лўдыктылеш эше!
СУКСО. Тулык е?ым покташ сулык. Мый, шонышым, кеч тыйже поро чонан улат. Йо?ылыш лийынам улмаш… (Шинчавўдшым ўштылеш.)
П?РЪЕН (чаманен). Й?ра-й?ра, кувай, сита шинчавўдым йоктараш. Мыланем нимат жал огыл… На, теве кучо!
СУКСО. Молан вара тынар ш?лыкан улат?
П?РЪЕН. Тыгай туткарыш логалат гын, тыят тугаяк лият ыле!
СУКСО. А мо тыгай? Ну-ка, мо лийын, каласкале?
П?РЪЕН. Тыланетше молан? Вет садикте нимо ден полшен от керт.
СУКСО (порын шыргыжын.) Ала кертам да. Ит пуштылане, каласкале, кеч изишак чонетым луштаре.
П?РЪЕН. Таче паша деч посна кодынам. Тиде ситен огыл — ала-могай жульык –влак гармонь ден оксам шолышт кайышт. Ынде мый нуным ом п?ртылт? гын, ватем суртышкыжат огеш пурто. Й?ра, ковай, кочкышетым кучо да кае. (Кинде шултышым шуялта.)
СУКСО. А шкеже?
П?РЪЕН. Мыйже? Тыге й?сланен илымешке, лучо…(?штыжым налеш да ш?ргам ышта.)
СУКСО (ўштым шупшын налаш т?ча). Э-э, шоляш, мом шонен пыштенат? Кызытак ўштетым пу тышке!
П?РЪЕН. Огым! Мыланем тиде тўняште илаш шыгыр!..
СУКСО. Молан вара?
П?РЪЕН (пеле шортын). Чыла вере ондалат, толат, мыскылат. Честный айдемым паша гыч луктын шолат. Чыланат кў чонан лийын пытеныт. Ватемат теве тыгайышкак савырнен…
П?оръе? шиялтышым налеш да шокта,вара ойган мурым шуялтара
СУКСО. Да-а, ужамат, тыйын илышет мўйжак огыл.
П?РЪЕН. А к?н кызыт сайже? Т?ра да вор-влакын веле. Йўдш?-кечыже пашам ыштен толашет,а нужна деч нигузеат утлаш огеш лий. Кызыт к?н окса уло-тудо ила. А уке гын- кўлдымашке савырнет.
СУКСО. Молан тыге шонет?
П?РЪЕН. Мутлан, теве ожнысо йолташемымак, Йываным налаш… Школышто икмарда гына тунемын…Следствийыштат лийын… А кызыт тудо кугу айдеме! Эсогыл депутат марте шуын!
СУКСО. А тудыжо к? тыгай?
П?РЪЕН (?рын). Тый мо, кувай, кава гыч камвозынат мо?! Депутат-тиде калык кокла гыч лекше айдеме. Илышнам саемдаш манын, законым луктеда.
СУКСО. А молан вара тугеже тудо тыйым тыге нужнан ашна? Калык тудлан тыгай сомылым ўшанен пуэн, а тудо шкеж нерген веле шона! Вот мо! Ме тудын олмешыже… тыйым шогалтена. Тый ушан-шотан, честный марийла коят, чонетат поро… Мый лач тый гае айдемым кычалам. Ойлат, мландывалне пуламыр тарванен, калык пужлаш т??алын . Тый гына нуным тиде туткар деч утарен кертат. Суксо-влак лўм дене мланде ўмбалне улшо т?рсырым т?рлет, калыкым чер да уда койыш деч утарет, нунылан порылыкым п?ртылтет… Уке гын, чынжымак, айдеме тукым пужлаш т??алын.
П?РЪЕН. Туге шол, тыгак шол! Намысдыме тўшка! Нимогай амал деч посна вет, кечывал кечын, мыйым толышт! Тыгай сай гармоньем нумал на?гайышт! Ынде мо дене калыкым куандарем?!
СУКСО. Ит ойгыро,шольым,тиде экшыкым тыманмеш т?рлена. Мый чечас.
Суксо ала-мом пелешта. Вара П?ръе? ончык гармоньым намиен шында.
Кучо теве гармоньетым. Куандаре шке калыкетым, кумыла?де чоныштым! Пуэнам тудлан мый юзо вийым…
П?РЪЕН (орын). Юзо вийым?
СУКСО Туге. Шарне: лач поро пашалан веле тудо ышталтын. К? осал койыш ден тудым кучылташ шона-тунамак тудын юзо вийже йомеш, шула.
П?РЪЕН. Умылышым мый чыла. Но кузе тиде юзо вийже дене пайдаланыман?
СУКСО. Шокталте веле–вик шукта йодметым! Ынде мыланем каяш жап шуын! Сайын код! Кўлеш лиям гын, кычкырал. Чеверын! (Тўтыра коклаш каен йомеш.)
П?РЪЕН. Поро кумылланда тау, о, поро кувовай! Чеверын! Ала-кушко каен йомо. О?ай кува. Кузе тыглай гармоньым юзыш савыраш лиеш? Ну, чиялташат мастар вет, а! Шокталтен ончышаш гын веле. (Гармоньым налеш да шокталтен онча.) Моткочак сылне йўканыс. Ик шонымем шуо, ынде кокымшыжым кузе шуктышаш ыле? Ватем дек окса деч посна миен пурем гын, м??гышк? садикте огеш пурто… (Мучаш марте ойленат огеш шукто-кўсенже койын оваргаш тў?алеш.) Мо тиде тыгай? Окса? Але вара тиде гармонь чынжымак юзо виян? Суксо кува ондален огыл улмаш! Эх, ватем тидын нерген пален налеш ыле гын, ну, куана ыле вет!
П?ръе? шокталтен колта. Икмыняр жап гычын, ватыж ден пошкудыжо койылалтат.
ЧУРИКАН ВАТЕ. К? адак тушто гармоньым мўгырыктылеш?
П?РЪЕН (куанен). Мый, кува, мый!
ЧУРИКАН ВАТЕ. Тый? Мо, тудым йомдаренат ыле огыл мо?
П?РЪЕН. Йомдаренам ыле да ынде м??геш п?ртылтышым.
ЧУРИКАН ВАТЕ. Ала вара оксатымат муынат?
П?РЪЕН. Муам! Мыняр к?леш, тунарым ончыкет конден пыштем! Кеч мешак дене!
ЧУРИКАН ВАТЕ (воштылын). Моктанчык! Тый мыланем мешакым огыл, кеч йомдарыме оксатым м??геш п?ртылтем ыле!
П?РЪЕН. Пожалысте!(К?сенышкыже кидшым чыка,вара тушечын окса пачкым ш?дырен луктеш,ватыжлан шуялта.) Теве кучо!
ЧУРИКАН ВАТЕ (оксам т?слен онча). Окса? Кушечын тудо? Ончо, тый банкымак толен отыл?
П?РЪЕН (шыргыжын). Секрет. Вескана каласем (Самырык ватыланат оксам шуялта.) А тиде тыланет.
САМЫРЫК ВАТЕ. Мыланемже молан?
П?РЪЕН. Ит ?р, нал, кучо!
САМЫРЫК ВАТЕ (огеш нал). Налашыже налам да… Вара кунам тудым п?ртылтем?
П?РЪЕН. П?ртылтымет огеш к?л. Тиде… спонсорский полыш. (Виешак оксам тушкалта.)
ЧУРИКАН ВАТЕ (П?ръе?лан, шекланен). Шого-я, ш?мбелем, иктаж поян ватымак муын отыл?
П?РЪЕН (шыргыжын). Муынам… Тудо моткочак кумылзак кува…
ЧУРИКАН ВАТЕ. Кува? Теве кузе! Ончыктем теве тыланет кувам!
Чурикан вате П?ръе?ым руалтен куча.
П?РЪЕН. Порска, мом толашет? Молан тынаре ажгыненатше? Мыйже вет юзо кува нерген ойлем. Тудо мыланем тыгай п?лекым ыштен коден.
ЧУРИКАН ВАТЕ. Могай эше юзо кува, й?дыгенатак огыл?
П?РЪЕН. Чыталте, кува, шыдешкаш ит вашке. Тый лучо гармоньем ончал! Ужат, могай чапле! Колышт! (?рдыжыш миен шогалеш.) Ну, юзо гармонь, полшо пелашемым шке веке савыраш!
Семым шокта.
Ну, кузеракын вара? Сылне вет?
ЧУРИКАН ВАТЕ (лыжган). Моткочак сылне сем. Тыйын шоктыметым колыштымат, уэш й?ратен шындымемла чучеш.
П?РЪЕН. Чынак?
ЧУРИКАН ВАТЕ (шыман). Чынак. Теве юмо ончылно. Й?ра, сита йылмым т?гатен шогылташ. Теве оксам кучо да кевытыш миен савырне.
П?РЪЕН. Молан?
ЧУРИКАН ВАТЕ. М??гыштына ложаш пытен, ик мешакым налын тол.
П?РЪЕН (куанен). Шого, тугеже тый мыйым тетла от покто? М??гышкат миен кертам?
ЧУРИКАН ВАТЕ. Конешне. Тыгай чапле марийым кузе ?ржыжыш ш?калат?
П?РЪЕН. Поро шомакетлан тау, кува! Тидлан мый ик мешакым огыл, а ик машинымак налын толам!
ЧУРИКАН ВАТЕ. Могай окса дене?
П?РЪЕН. Ит ойгыро! Ынде вет мый тыглай гармоньчо огыл, а юзо улам!
ЧУРИКАН ВАТЕ. Могай эше «юзо»? К?леш-окк?лым ит куктышт.
П?РЪЕН. Тиде веле мо, эше депутат лийынам!
ЧУРИКАН ВАТЕ (тышке–тушко ончыштын). Утыжым ит ляпке! Теве иктаж-к? тиде мутетым колеш гын, л?ен пышта !
П?РЪЕН (йыр ончыштын, л?дын). А вет чыным ойлет… Л?ен пуштыт гын, вара калыкланже к? полшаш т??алеш?
ЧУРИКАН КУВА. Сита йомакым колтылаш, ошкыл!
П?РЪЕН.. Й?ра, каем,тыманмеш йодметым шуктем. (Куржын колта). САМЫРЫК ВАТЕ (к?ранен). Пелашет моткочак провор…
ЧУРИКАН ВАТЕ. Молан тыге шонет?
САМЫРЫК ВАТЕ. К?чык жапыште ала-могай спонсорымат муын шуктен…
ЧУРИКАН КУВА. Могай тушто спонсор да монь ?! Паша гыч налме рошот окса ден гармонь ужалыме оксам кучылтын да й?ра!
САМЫРЫК ВАТЕ. Туге мо вара ? А мыйже шонышым… (Оксам Чурикан ватылан шуялта.) Эх, калтакшат, адак окса деч посна илаш логалеш. Нигузеак тиде нужна деч утлаш огеш лий…
ЧУРИКАН ВАТЕ. Мо, мариетше ок колтыл мо, тудо вет калымым ыштас?
САМЫРЫК ВАТЕ. Кушечын? Ынде кум тылзе лиеш… нимогай уверат уке: ни шкеже , ни оксаже… Иктаж вате дек илаш пурен докан.
ЧУРИКАН ВАТЕ. Кай, ала-мом веле ойлыштат! Кум йочан лиймеке, кунам кудалтен кая?! Лыплане. Юмо полша гын чыла сай лиеш. Й?ра, айда жапым шуяш огына т??ал, сомыланна пижына. Озаже толын лектеш гын, вара паша пытыш! Тольык шарне: ик гай ак дене ужалаш т??алына.
САМЫРЫК ВАТЕ (кумыл деч посна). Ане, тугак ыштена.
Вате-влак ужалаш кондымо кочкышыштым луктын шындылыт.
ЧУРИКАН ВАТЕ (калыкым ?жын). Муно! Ш?р! К?лан муно, к?лан ш?р к?леш?!
САМЫРЫК ВАТЕ. Свежа ш?р, торык! Шергын огына ужале! Лишкырак толза, эртен ида кай!
Торгайыше е?ын мурыжым мурат.
Муро й?кым колын, е? -влак чумыргат, йодыштыт, южышт тамленат ончат. Икмыняр жап гычын самырык ?дырамаш толын лектеш .
?ДЫРАМАШ. Тулаче, мынярым вара ш?ретлан йодат?
САМЫРЫК ВАТЕ. Ак ондакысе гаяк.
?ДЫРАМАШ. Тугеже… ик литрым теме. Мынярым вара т?лаш?
САМЫРЫК ВАТЕ. А мынярым кертат…
?ДЫРАМАШ (кугурак оксажым шылтен, чояланен). Оксам монден коденам да… (Пургедшыла койын.) Теве икмыняр тенгем уло… Тынарже сита мо ала?
САМЫРЫК ВАТЕ (шотлен). Шагалрак да й?ра ынде…
Чурикан вате тиде мутым колын, коклашкышт пура.
ЧУРИКАН ВАТЕ (шылтален). Могай тушто й?ра да монь! Ме тый денет ша?ге кузе мутланен келшышна? Акым, кутырен келшыде, волташ огыл манын! (?дырамашлан.) Мом шинчатым пашкартен шогалынат, кызытак налме настатым верышкыже шынде! К?лан ойлат!
?ДЫРАМАШ. Молан? Мый оксам т?ленам. Шке окса ден налме таварым м??геш п?ртылтымаш уке!
ЙЫВАН ВАТЕ. А мый шке п?жв?д дене ыштен налмым яра пуэдымаш уке!
Вате-влак шургат, кредалыт, ала-мом толашат. Лач тиде жапыште, тораште огыл, Шо?го кува койылалта. Тудым ужын, Самырык вате нуным чараш пижеш.
САМЫРЫК ВАТЕ (л?дын, кычкырен). Чарныза! Лыпланыза! Теве озаже тышкыла ошкылеш! Писынрак шылаш к?леш!
ЧУРИКАН ВАТЕ. Тугеже айда шикшалтына.
?ДЫРАМАШ. Э-эй, те кушко?! Таварем пуыза, але оксам п?ртылтыза!
САМЫРЫК ВАТЕ (л?дын, оксам шуялтен). На, теве кучо!
Вате влак л?дмышт дене ужалаш кондымыштым кудалтен кодат да шкешт шылын куржыт. А ?дырамаш верыштыжак шоген кодеш.
?ДЫРАМАШ (воштылын). Мом толашеда? Куш йомын пытышда? Тавардам монден кодендас! Эй, мера?—иге-влак! Ала-могай шо?го кува дечын дечын л?дын пытеныт. Ха-ха-ха!
ШОНГО КУВА (шыдын ончалын). К? тыште шо?го?
?ДЫРАМАШ (мыскарам ыштен). Те, очыни. Такшым мемнан деч моло тыште ниг? уке.
ШОНГО КУВА (шыдешкен). Мо? Кузе тый мыйым, пагалыме е?ым, тыге мыскылаш тоштат?! А ну, шикшалт тышеч! Тиде мыйын верем! Мо тыште кийылтеш-чыла мыйын! (Кенета ?дырамашын кидыштыже ш?р атым ужылалта.) Шого, мом тушто шылтенат? Пу-я тышке!
?ДЫРАМАШ. Тиде тыйын огыл! Мыйын! Мый тудым оксала налынам.
ШОНГО КУВА. Эше ?чашет да? Теве тыланет!
Шо?го кува ала-мом солкала, ?мбакше икмыняр гана ш?вал колта-?дырамаш тунамак й?рлеш.
ШОНГО КУВА. Теве тендам кузе к?леш! Вес гана палаш т??алыда кузе мый денем кутыраш!
?ДЫРАМАШ (окшаклен, т?кнылын). Шогыза, к-к-увай! Кушко те?!
Шо?го кува ошкыл колта. Изиш лиймек, вате-влак лектыт.
ЧУРИКАН ВАТЕ (койдарен). Мо лийын кайышыч вара, тулаче?
?ДЫРАМАШ (шортмо семын, т?кнылын). К-к-киямат ку-у-ува! Ала-мом мый денем ыштен кодыш.
САМЫРЫК ВАТЕ. Ну улат вет, а ! Муынат к? дене ?чашаш! Тудыжо вет локтызо кува! Але вара тидымат от пале?
?ДЫРАМАШ (шортын). Мыйже к-к-кушечын шинчем. Ынде мый денемже мо л-лиеш, тулаче? Мыланемже мом вара ы-ы-ышташ?
ЧУРИКАН ВАТЕ (мыскарам ыштен, койдарен). Мом ышташ, манат? Колаткам ямдылаш.
?ДЫРАМАШ. К?лан?
ЧУРИКАН ВАТЕ (л?дыктен). Шкаланет. Тиде кува иктаж-к?м локта гын, кужун огыт иле, маныт. Пеш л?дыкш? айдеме.
?ДЫРАМАШ (шортын). Мыйын але колымем огеш шу. Мый эше марланат лектын ончен омыл. Ой, авай, утаре мыйым! (Й?рлеш.)
ЧУРИКАН ВАТЕ. Мо тудын дене?
САМЫРЫК ВАТЕ. Л?дмыж дене ушыжым йомдарыш, ужат. Тый утыжденат шоям колтышыч, коеш. Тынаржак л?дыктым? огеш к?л ыле.
ЧУРИКАН ВАТЕ. Нимат огыл, т?рлана. Вескана опкынланаш ок т??ал.
?ДЫРАМАШ (п?йжым пурлын, кынелаш т?чен). К-к-киямат ?дырамаш, ч-чаманыме олмеш койдарен шогылтеш! Чыла тиде т-ы-тыйын верч!
ЧУРИКАН ВАТЕ. Шагалрак ляпкен шогылташет к?леш ыле, вара чыла сай лиеш ыле!
?ДЫРАМАШ. Ах, эшэ мыскылет да?! Ну, чыте!
?дырамаш кынелеш, вара Чурикан ватым поктылаш т??алеш.
?ДЫРАМАШ (совкален). Теве тыланет! Теве т-т-тыланет!
ЧУРИКАН ВАТЕ (кычкырен). Овой, полшо! Караул! Пуштеш!
САМЫРЫК ВАТЕ (йырышт п?рдын, шортын). Чарныза! Юмо да те лийза, ида толаше! Ойырлыза! (Чараш пижеш).
ЧУРИКАН ВАТЕ (с?рвален, шортмо семын). Овой тулаче, утаре! Ш?дырал шу ?мбачем тиде коя с?снам!
?ДЫРАМАШ (совкален). Мый к-к-коя с?сна да?! Ончыктем т-тыланет теве коя с-с?снам!
ЧУРИКАН ВАТЕ. Утарыза! Пуштыт! Ондри! Ондри, полшо! Утаре! Караул!
САМЫРЫК ВАТЕ. Ой, юмо серлагыже, ушышт каен. Чарныза! Лыпланыза!
Вате-влак кредалыт, шургат, оксам тавалат. Тиде жапыште ?дырамашын шылтыме окса калтаже ?рдыжыш миен возеш, но тидым ниг?ат огеш шеклане. Шурген, ?чашен, икте-весыштым поктыл куржталыштыт. Лач тиде жапыште Суксо лектеш. Тудым й?рал шуат да шкешт каен йомыт.
СУКСО (кынелшыла). Чынак калык пужлен пытен. Пычырик окса верч икте-весыштым к?рышт кышкаш ямде улыт. Кайышаш, саде шоляшнам кычал ончышаш. Каласышаш: тек калык коклаште порядкым эскера. Уке гын калык,товатат,пыта.
ПЫЧКЕМЫШАЛТЕШ.
КОКЫМШО С?РЕТ.
Действий тудо верыштак эрта. ?дырамаш лектеш, ала-мом кычалаш пижеш. Варарак П?ръе? койылалта.
П?РЪЕН (куанен). Проска! Проска, пелашем, кушто улат? Ложашетым нальым! (?дырамашын шортмыжым ужеш, вара воктекше мия.) Ш?жарем, мо тый денет? Молан шортат?
?ДЫРАМАШ (ала-мом кычалшыла). Оксам йомдаренам.
П?РЪЕН. Вара шуко?
?ДЫРАМАШ. Шуко але шагал, тыланетше молан к?леш?
П?РЪЕН. Ала полшен кертам ыле… Туткарыш логалше е?лан мый полшышаш улам… Мыланем Суксо тыге ш?ден…
?ДЫРАМАШ. Адак ик й?дыгыш? толын лектын. Й?ынат гын, м??гышкет малаш кай, ит мешае!
П?РЪЕН. Й?ра-й?ра, ом мешае. Такшым… тудо ничево. Тудден та?ым кучаш гынат уто огыл…
Суксо лектеш.
СУКСО (шыргыжын). Ай-яй, юзо е?лан тыгайым ойлышташ с?рал огыл.
П?РЪЕН. Мыйже вет мыскарам веле ыштышым. Е? ден кузе кояш сай палем.
СУКСО. Палашыже палет да пешыжак огыл.
П?РЪЕН. А мо тыгай?
СУКСО. А шке кудемыштет мо ышталтеш нимат от шинче. Тушто кредалыт, шургат, а тый порядкым ыштыме олмеш, ала-кушто перныл коштат. Ужамат, изишак подылынат шуктенат? Тыге сай огыл.
П?РЪЕН. Мыйже вет пычырик веле… У должностьым мушна… Мемнан, мландывалнысе илыше калыкын, тыгай й?ла: иктаж-могай событий лиеш гын, тудым палемдыде огеш лий.
СУКСО (?рын). Молан?
П?РЪЕН. Уке гын паша сайын воранен огеш кай.
СУКСО (орын). О?ай й?ла. Ну, туге гын, конешне… Й?лам шуктенат гын, ынде пашаланат пижын кертат.
П?РЪЕН (йыр ончыштын). Туге. Мый вет лач тидымак ышташ ямдылалтынам. Ик ?дырамаш ала-могай туткарыш логалын, тудлан полшынем.
СУКСО. Молодец. Тыгай е?лан полшыде огеш лий. Тыгак шке сомылетым шукташ т??алат гын, тый кугу айдеме лият!
П?РЪЕН. Тау! Тыршен ончем. Моктемут шотеш… изишак оксам ч?чалтарет гын, сайрак лиеш ыле.
СУКСО. Молан?
П?РЪЕН.Тудо мыланем огыл, а саде ватетлан к?леш… Оксажым йомдарен…
СУКСО. Теве кузе. А мом мый дечем йодышт шогылтат? Ынде тыйын юзо гармоньет улыс,туддеч йод! Тыгай туткарыш логалше е?лан, мыйын шонымаште, полшаш тореш огеш лий.
П?РЪЕН. Ну, тугеже т?чен ончышаш .
СУКСО. Тый шокто, а мый оксам погаш полшем
П?ръе? шокта, а Суксо тиде жапыште оксам пога. Изиш лиймек, Шо?го кува толын лектеш, вара шылын шинчеш да йышт колыштеш.
ШОНГО КУВА. Мом тушто толашат? Мом орышыла т?рштылыт? Ушыштак каен огыл? Кидыштышт окса!
СУКСО. Теве кучо оксатым! Тынаре сита?
П?РЪЕН. Пешак шукыс.
СУКСО. Ит ?р, нал! Икмынярыжым саде ватетлан кучыктет, а молыжым -иктаж -могай черле але нужна-е?лан полышым ыштет.
П?РЪЕН. Умлышым. Чыла шуктымо лиеш.
СУКСО. Й?ра, тугеже мый кайышым. Ынде умбакыже мом ыштышашым шке палет. Чеверын! (Йомеш.)
П?РЪЕН. Тау, кокай! Чеверын! (Йыр ончыштеш.) Моткочак кумылзак кува! Ик сомыл лие, а ынде саде ?дырашым кычал муаш к?леш. Кушко вара тудо лийын кертеш ? Й?ра, кычал ончышаш.
П?ръе? кая. Икмыняр жап гычын Шо?го кува лектеш.
ШОНГО КУВА. Вот тиде да! Кушечын нуно тынаре оксажым муыныт? Очыни, нуно вор, жульык улыт! Тидым тыгак кодаш огеш лий! Тидын нерген начальствылан миен шижтараш к?леш!
Изи т?ра лектеш. Шо?го кувам ужешат, воктекше мия.
ИЗИ Т?РА. Ончо, тулаче, мом тушто толашет? К?м адак шудалат?
ШОНГО КУВА. Юмылан тау, шкеак толын лектыч!
ИЗИ Т?РА. А мо тыгай?
ШОНГО КУВА. Саде бомжет палет к? тугай?
ИЗИ Т?РА. К??
ШОНГО КУВА. Жульык, вот ко!
ИЗИ Т?РА. Молан тыге шонет?
ШОНГО КУВА. Ала-могай илалше вате ден коктын шке коклаштышт оксам пеш пайлышт! Куанымышт ден куштен-мурен толашышт! Очыни, иктаж-могай банкым толаныт!
ИЗИ Т?РА. Банкым? Такшым тыгай нерген колалтын огыл ыле.
ШОНГО КУВА. Але иктаж-к?м толеныт. Пеш подозрительный улыт. Нуным терген налаш к?леш.
ИЗИ Т?РА. Тергена! Уверым пуыметлан тау.
ШОНГО КУВА. Тау дене от серлаге…
ИЗИ Т?РА. Й?ра, вара шотым муына.
ШОНГО КУВА. Шып! Теве садет лач тышкыла ошкылеш. Ала-к?м пешак кычалеш. Айда ?рдыжышкырак кора?ына.
ШОНГО КУВА. Й?ра,тый код,а мый кайышым.(Кая.)
ИЗИ Т?РА. Мыят тышечын кора?шаш. (Кая.)
П?РЪЕ?. Кушко тудо каен йомо, шанге гына тыште ыльыс. (Йыр ончышт савырна.) Теве тудо шкежак толеш. (?рдыжыш кора?еш.)
?дырамаш лектеш, ала –мом кычалеш.
?ДЫРАМАШ (йыр ончыштын). Мо тыгай? Кушко вара тудо л-лектын возын? Тыштак п?рдмыла чучеш ыле. Эх, чанга улмемлан к?ра тыге лийын кайыш шол.
?дырамаш шкежын пиалдыме илышыж нерген мурым мура.
Мурен пытарымек, адак кычалаш пижеш.
П?РЪЕН. (?дырамашын кычалмыжым ужын). Пешак жалыс. Тыгай чесле ?дырамашлан полшыде огеш лий. Шого-ян, ала-кушто тудым ужмыла чучеш, но кушто? Тиде пошкудо Марпак огыл? Мом вара тыште ыштылеш? Й?ра, воктекше миен, мутланен ончышаш.
П?ръе? ?рдыжыш кора?еш, вара к?сенже гычын оксам луктеш да ?дырамаш дек лишемеш .
Эй, ш?жарем, мом тушто кычалат? Оксатым вара муыч?
САМЫРЫК ВАТЕ. Тыланет палаш нимолан.
П?РЪЕН (ала-мом муышылы койын).О,мо тиде тыгай? Случайне тыйынак огыл? (Оксам ончыкта.)
?ДЫРАМАШ. Мыйын.
П?РЪЕН. Тугеже тол, нал, кучо! (?дырамаш дек лишемеш.)
?ДЫРАМАШ (шекланен). Воктекем ит лишем, уке гын милицийым ?жам!
Милиций! Милиций!
П?РЪЕН (нимом ышташ ?рын). Мом тынаре кычкырлетше, тыйын ушет каен мо?! Мый вет уло кумыл дене…
?ДЫРАМАШ. Ит ондале! Оксам так амал деч посна огыт пу. Тый ала-мом шонен пыштенат!
П?РЪЕН (порын шыргыжын). Нимынярат. Ит л?д,тол,кучо! (Оксам шуялта.)
?ДЫРАМАШ (л?дын, чакнен). Ит лишем! Товатат, кычкыраш т??алам! Йолташ-влак, утарыза! Полшыза! Милиций!
Изи т?ра толын лектеш. .
ИЗИ Т?РА (йыр ончыштын). Мо тыгай? К? тыште кычкырла?
™ДЫРАМАШ (Изи т?ра ше?гек шылын). Мый, начальник йолташ, арестоватлыза тиде ворым!
П?РЪЕН (сырен). Мо? Мый вор?! Мый тудлан уло кумыл дене полшаш т?чем, а тудо…
?ДЫРАМАШ. Мыйын оксам поген налын! Тиде ок сите, эше виешлаш т?чыш!
П?РЪЕН (?рын). Мо, мый виешлаш?! Во пуа, а! Вот вескана е?лан порым ыште, эше шкеак титаканыш лектат!(Изи т?ралан.) Каласыза, пожалысте, начальник йолташ, те уремыште оксам муыда гын, мом ыштеда ыле?
ИЗИ Т?РА. Мый?
П?РЪЕН. Да, те!
ИЗИ Т?РА.Мый,мый тудым… (Поръе?ым ончалын,сырышыла койын.) Тиде тыйын сомылет огыл! Мом ыштышашым шке палем! К? тыште следствийым эртара тый але мый?
П?РЪЕН (Изи т?рам ончалын, куанен). Тый, конешне, начальник Йыван йолташ! Тыйже вет Йыван улат? Тыге?
ИЗИ Т?РА (чурийжым шылташ т?чен). Но-но! К?лан-Йыван, а к?лан- милице начальник Сусликов йолташ улам! А ну, кидетым к?ш! Арестован!
П?РЪЕН (шыргыжын). Мом тый, Йыван, тидыже вет мый, Ондри, улам! Ынде ожнысо йолташетымат от пале мо?
ИЗИ Т?РА. Мый тыйым ом пале да палымемат огеш шу!
П?РЪЕН (кумыл волен). Тугеже нелеш ит нал.
ИЗИ Т?РА. Каласе-я, мом тыште пернылат? Е?ын оксам ва?ен коштат?
П?РЪЕН. Мый ва?ымаш уке. Мыйын шкемын ситышын уло.
ИЗИ Т?РА. А кушечын тыйын тынаре оксаже? Вик каласе: к?ным да мынярым шолыштынат?
П?РЪЕН Ниг?нымат! Нимынярымат! Мый эше шкеак окса полышым ыштем…
?ДЫРАМАШ. Ондала! Тудо мыйыным налын! Тушто ик ушкал налаш ситыше ыле!
ИЗИ Т?РА (?дырамашлан). Молчать! Тыланет эше мутым пуэн омыл!
ИЗИ Т?РА (П?ръе?ым шекланен ончалын). Вара так…тыглай пуэдет? Олмешыже нимат от нал?
П?РЪЕН. Туге.
ИЗИ Т?РА (утен каен воштылеш). Товатат, ушыжо каен! К? палыдыме е?лан оксам арам кышкылтеш?! Ораде веле!
П?РЪЕН. Тыгай кризис жапыште молан полшаш огыл? Мыланем суксо тыге ш?ден…
ИЗИ Т?РА (кычкырлен). Молчать! Сита мыйым йомак ден а?ыртылаш! Тыйым, тыгай орадым, вашкерак четлыкыш петырен шындаш к?леш!
П?РЪЕН. Молан? Мыйже вет поро пашам веле ыштемыс… Але вара тидлан айдемым тырмаш петырыман?!
ИЗИ Т?РА. Тый опасный элемент улат! Чылаштым пояным ыштен пытарет да вара к? пашажым ышташ т??алеш, а? Ну-ко, оксатым кондо-я тышке?! (П?ръе? деч оксам поген налеш да шкежын к?сенышкыже пышта.) Тевыс тыге! Кызытеш тудо мый денем лиеш!
?ДЫРАМАШ. Сусликов милиционер йолташ, молан мыйын оксам к?сенышкыда пыштышда?
ИЗИ Т?РА. Молан? Судебный экспертизым эртарена. Ала тудо тенданат огыл да! Ала те тудым шолыштында!
?ДЫРАМАШ. Мый шолыштын омыл. Мый тунам налаш шонен пыштенам ыле… Тудым иктаж вич ий чоло погаш т?ченам… П?ртылтыза, пожалысте?
ИЗИ Т?РА. Мо? Тыят власть ваштареш? Чечас тыйжымат арестоватлем! Кидетым к?ш! Арестован!
П?РЪЕН. (кидым к?ш ыштен, шыргыжаш т?чен). Нелеш ида нал, Сусликов начальник йолташ, тудо мыскарам ыштылеш. Налза, ме тореш огынал. Тыгай кугу айдемылан нимат жал огыл. Ок сите гын, теве эше ешарем. (Шо?го куван пуымо оксажым шуялта.)
ИЗИ Т?РА (к?сенышкыже оксам пышта). Вот тиде й?ршын вес паша. Ынде шаланен кертыда, таче мый поро улам. Чеверын! Сай кодса! (Кая.)
?ДЫРАМАШ. Моктанчык! Е?ын окса дене озалана! Тыланет к?ра ынде окса деч посна кодым.
П?РЪЕН (лыпландараш т?чен, шыргыжын). Лыплане! Але вара шыч умыло? Тидыже вет шоя окса ыле.
?ДЫРАМАШ. Тый шке шоя улат! (Уло кертмын шортын колта.) Ой, авай, кузе ынде умбакыже илаш т??алам?
П?РЪЕН. Лыплане, тыйын оксат нигушкат йомын огыл! Тудо мый денем!
?ДЫРАМАШ. Чынак? Тугеже кондо писын!
П?РЪЕН. Шуат. Тый ондак мыланем распискым пу.
?ДЫРАМАШ. Молан? Тыгак ок лий мо?
П?РЪЕН. Ок лий. Суксо-влак ончылно…отчётлан к?леш. Теве тыланет кагаз! (Кагазым луктеш да ?дырамашлан шуялта.) Возо.
?ДЫРАМАШ (шыргыжаш т?чен). Суксо-влак ончылно? Тиде марийын,чынжымак, изишак огеш сите аман. Писыракын тышеч чошаш к?леш. (Каяш тарвана.)
П?РЪЕН (чарышыла).Шужарем,тый кушко? Мо, тыланет оксатше огеш к?л мо?
?ДЫРАМАШ. К?леш да , но… Тый пешыжак воктек ит лишем…
П?РЪЕН. А мо тыгай? Л?дат мо?
?ДЫРАМАШ. Тудлан огыл… Черле улам… Т?рвынчам да монь… (Т?рвычшыла коеш.)
П?РЪЕН. Й?ра-й?ра, огым. Возо.
?ДЫРАМАШ (лудын). А мом вара серашыже?
П?РЪЕН (шыргыжын, мыскара семын). Чечас каласем. Мый тыгай-тугай улам ман… Налам Ондри йолташ деч казна оксам … Шого, тыйжын л?метше кузе ыле гала?
?ДЫРАМАШ (возышыла, умылаш тыршен). Мыйын мо? Баранова Марпа… Вес семынже…тага Марпа.
П?РЪЕН (куанен). Чынак? Тага Марпа? Шоктесола гыч?
?ДЫРАМАШ Туге.
П?РЪЕН. Точно! Тугеже тыяк улат улмашын!
?ДЫРАМАШ (?рын, умылаш т?чен). Мый. А мо?
П?РЪЕН. Ончо, моторештынат велыс. Вигакше шымат пале.
?ДЫРАМАШ (койышланен) . Кай, ойлыштат айда!
П?РЪЕН. А мый-?шкыж Ондри! Шопке ялын эн чапле гармоньчыжо! (Гармонь дене шокталтен колта.) Да эше эн тале марийже улам!
?ДЫРАМАШ. Тый тале? Моктанчык!
П?РЪЕН. От ?шане? Ончыкташ мо?
?ДЫРАМАШ (вожылмо семын). Т?чен ончо.
П?РЪЕН. Чечас, теве ужат.
П?ръе? ?дырамашым руалтен куча, вара чот гына шупшал шында.
Ну, кузеракын вара?
?ДЫРАМАШ (шулен каен). Ничево. Ожнысо семынак кертат улмаш. Тугеже тыяк улат?
П?РЪЕН (койышланен). Конешне.
?ДЫРАМАШ. Пыкше палышым. Вет ял гычын лектын кайметлан ынде мыняр ий эртен?
П?РЪЕН. Иктаже лу ий наре лиеш докан.
?ДЫРАМАШ. Очыни, лиешат. Колынам…тый тале музыкант улат?
П?РЪЕН (нелын ш?лалтен). Туге да мо шотшо!
?ДЫРАМАШ. А мог тугай?
П?РЪЕН. Пашадыме улам! Мыняр вере миен ончальым-нимогай шотымат шым му.Теве бомж семын перныл коштам. Ватем да икшывем-влак ончылно намыс…
?ДЫРАМАШ. Вара нуно шукын улыт?
П?РЪЕН. Кок эрге да ?дыр…
?ДЫРАМАШ. Пиалан улат.
П?РЪЕН (койдарен.) Моткочак. Эх, илышыжат! Кузе лияш, мом ышташ?
П?ръе? ойган семым шокталта, шке семынже мура.
Ну, тыйже вара кузеракын илыштат?
?ДЫРАМАШ. Ай, итат йодышт!
ПОРЪЕН.А мо тугай?
УДЫРАМАШ. (нелын шулалтен).Мыят тыйын семынак пашадыме улам… Теве ынде ялыш илаш куснаш шонен пыштышым…
П?РЪЕН. Теве кузе.Йочатше мынярын улыт?
?ДЫРАМАШ (шинчав?дым ?штылын). Уке…
П?РЪЕН (мыскарам ышташ т?чен). Кузе? Мо, мариетше исыр мо?
?ДЫРАМАШ (вуеш налын). Арам игылтат! Мый марланже лектынат омыл! Тыйым вучен иленам. Шкеже налаш с?рышыч да ала-кушко… торашке лектын шикшалтыч.
П?РЪЕН. Мом ыштет, Марпа, п?рымаш тыгай… Й?ра,нелеш ит нал… А окса шотышто ит ойгыро,шотым муына…
П?ръе? к?сенже гыч оксам лукташ гына т??алеш,тиде жапыште Шо?го кува койылалта.. Тудым ужын, ?дырамаш ящик коклаш шылын возеш.
П?РЪЕН. Ончо, Марпа, мом толашет?
?ДЫРАМАШ. Адак тиде сотана кува тыште пернылеш! (Уэш т?кнылаш т??алеш.) Тудлан к?ра м-мый тыгай туткарыш л-логальым … Мый л?дам веле. (Каяш тарвана.)
П?РЪЕН. Марпа, тый кушко?
?ДЫРАМАШ. Тушко. Л-лучо тудын шинчашкыже л-логалаш огыл.
П?РЪЕН. А оксатше?
?ДЫРАМАШ. Шуам! Вуй окса деч шергырак! (Кая.)
П?РЪЕН. Мо вара лийын кайыш? Ужамат, тиде кува тудым чотак л?дыктен. Но нимат огыл, теве шкежым сайын гына почкалтарен налына! Нечыве калыкым ондалкалаш! Ну, юзо гармонь, полшо тиде шакше кувам туныктен налаш !
П?ръе? чурийжым петыра, вургемжым вашталта. Вара гармоньым налеш да шокташ т??алеш, муралтен колта. Икмыняр жап гычын Шо?го кува толын лектеш.
ШОНГО КУВА (П?ръе?ын шинчылтмыжым ужын, сырен). Тыге! К? адак мыйын верыштем озалана?! Кызытак шикшал тышеч! Тиде мыйын верем!
П?РЪЕН. Йо?ылыш лият, тулачем! Тиде государственный мланде! Мый тудлан налогым т?лем. Сандене кушто шонем, тушто верланем!
ШОНГО КУВА (шыдын ончалын). Ах, эше койдарет да! Чечас мый тыйым лапашыш савырем, лунчыртем, локтем!
П?РЪЕН. Т?чен ончо! Мый тый дечет ом л?д! (Гармоньым налеш да шокташ т??алеш.)
ШОНГО КУВА (воштылын). Ужат, могай герой лектын! Чечас ончалына!
Шо?го кува кидденже солалтен колта, куктышташ т?ча, но нимогай шотымат огеш му.
Мо киямат, нимогай шот ыш лек.
П?РЪЕН (шыргыжалын, шоктышыла). Огешат лек! Ынде мыят вет юзо виян улам…
ШОНГО КУВА (шекланен). Кузе тыге юзо виян?
П?РЪЕН. Тугак. (Мутшым мыскарашке савырен.) Таче, манам, аракам й?ынам… Вет тыйын шем вий дене ияже йолташ улытыс…
ШОНГО КУВА. Эше мыскылет да? Кызытак шинчылтме веретлан оксам гони, уке гын!..
П?РЪЕН (кора?ын). Но-но! Тый пешыжак ит лишем! Мый вет вес семынат кертам! (Гармоньжым шупшылеш.)
ШОНГО КУВА (кенета П?ръе?ын кидыштыже гармоньым ужылалта.) Шого, шоляш, тиде кармоньжо кушечын ?
П?РЪЕН (парняж дене к?шкыла ончыкта). Тушечын. Суксо кава гыч волтен пуэн. (Чурийжым почеш).
ШОНГО КУВА. Т-тиде тый?..
П?РЪЕН. Мый? Ынде шарналтышыч? Жульык! Каласе-я, каргыме кува, ша?ге тый мыланем могай шоя окса-влакым тушкалтен коденат?
ШОНГО КУВА (чояланен). Мый тыйым ондалаш шонен омыл… Мыланем торгаш-влак тыгайым шуралтеныт пуэныт докан… Мый честный айдеме улам… (Сукалтен шинчеш.) Шоляш, проститле мыйым! Тетла мый тыге ом ыште, мутым пуэм!
П?РЪЕН. Ну, мотри! Суксо кувалан тау! Тудо огыл гын, гармонь деч посна киен кодам ыле.
П?ръе? гармоньжым футлярыш шындаш погына,но тиде жапыште Шонго кува туддек йышт мия да гармоньжым руалтен налеш.
ШОНГО КУВА (шыргыжын). Эй, шоляш, ончал, тыйын кармоньет угыч мый денем!
П?РЪЕН. Киямат кува, кызытак пу тышке!
ШОНГО КУВА (?рдыжыш кора?ын). Ой, уке! Тыгай шергакан настам яра п?ртылтымаш уке. Оксам гони!
П?РЪЕН. А мыйын уке.
ШОНГО КУВА. Ит ондале! Мый вет ша?ге шке шинчам дене ужым, кузе ик кува дене коктын оксам пайлышда…
П?РЪЕН (?рдыжыш).Сотана кува, тидымат шекланен шуктен! (Чояланен.) Ыле да… вара тудым ик милиционер поген нагайыш.
ШОНГО КУВА. Кунам?
П?РЪЕН. Але гына.
ШОНГО КУВА (шке семынже). Ых, киямат орол, мыйым ондален! Шого, але тый денет вашлийына!
П?РЪЕН. Мо маньыч?
ШОНГО КУВА. Нимат! А мый манам… Ик сомылым шукташ полшет гын, гармоньетым п?ртылтем,манам ! А уке гын- чеверын!
П?РЪЕН. Й?ра, тек тыйын семынет лийже. Каласе, мом ыштышаш улам?
ШОНГО КУВА (чояланен). Теве нине эм шудо ден настойко-влакым ужалаш т??алат. Тол, ончал! Тидыже… кокыртыш деч. Весыже-аракам й?м? деч. А тидыже… (шыргыжал колта) тыланет келшен толшо наста. Тамлен ончен кертат. Ала л?дат?
П?РЪЕН (койышланен). Мый л?дам? Ончыкташ мо? Пу-ян тышке! Мыйым нимогай аярат огеш нал!
П?ръе? Шо?го кува дечын атым руалтен налеш да подылмо шотым ышта. Икмыняр минут гычын кадыргылаш т??алеш.
П?РЪЕН. Ой, мо лийым? Киямат кува, могай аярым й?ктышыч?
ШОНГО КУВА. Тый, палет, мом й?ынат?
П?РЪЕН (кадыргылын, шортмо семын). Мом?
ШОНГО КУВА. Тидыже вет м?шкыран вате-влаклан ямдылыме эм…
П?РЪЕН (м?шкыржым кучен). Ой, юмо серлагыже! Киямат кува, писынрак мыйым м??геш ш?р?!
ШОНГО КУВА. Ынде ?мырет мучко тыге кадыргыл кошташ т??алат. (Воштылеш.) Мо, й?с? лийын колтыш мо? А эшэ юзо виян улам малдалат. Й?ра, теве тидым кучо, подыл колто, ала вара полша. (Атым шуялта.)
П?РЪЕН (тугак кадыргылын). От ондале? Ну, мотри! (Подылшыла коеш.)
ШОНГО КУВА (шыргыжын). Ну, кузе? Вара иктаж-мом шижат?
П?РЪЕН. Изишак шижаш т??альым ала-мо. (Шо‰го кувам т?слен онча.)
ШОНГО КУВА (л?дын, чакнен). Э-э-э, мом тый шонен пыштенат? Мом т?чет? Молан мыйым тыге т?слен ончет?
П?РЪЕН. Ала-молан тый мыланем келшаш т?‰альыч. Тыйым й?ратен шындышым ала-мо. Тол воктекем, ш?мбелем.
ШОНГО КУВА (вожылмо семын). Кай, ала-мом веле ойлыштат! Могай мый тыланет ш?мбелет улам, е?ым ит воштылто!
П?РЪЕН. Тый але ?ян папка гай улат! Тол, ик гана ?ндалам!
ШОНГО КУВА (л?дын, ше?гек чакнен). Кора? мый дечем! Караул! Утарыза! Полшыза! Пошкудо-влак, мыйым, шо?го е?ым, сулыкыш пураш эрыкым ида пу! Полшыза! Ой, юмо серлагыже! Ынде шканем шке вуемлан муым, коеш. Ш?рым? эм олмеш… алгажтарыше настам тушкалтенам докан. (Л?дмыж дене гармоньым кудалтен кода да шкеже шылын куржеш.)
П?РЪЕН (воштылын). Ужат, пикш гай чымалте. Киямат кува, чуч гына вет ыш т?нчыктаре. Й?ра эше мыйже подылмо шотым веле ыштышым, уке гын… Юзо гармоньемлан тау: тудо огыл гын тиде локтызо кувам нигузеат се?ен ом керт ыле.
?дырамаш лектеш, тышке-тушко ончыштеш.
?ДЫРАМАШ. Садет кайыш мо?
П?РЪЕН. Чошыш. Мардеж гай шикшалте.
?ДЫРАМАШ. Юмылан тау. Й?ра, ынде оксатым пу тышке.
П?РЪЕН. (шыргыжын ). Теве кучо. Тынаре сита?
?ДЫРАМАШ (шотлымек). Тиде шагал. Мыйын шукырак ыле. (М??геш пуа.)
П?РЪЕН. А мыйын тетла уке… Ну, нимат огыл… (Шыргыжалын колта.) Олмешыже теве нине настойко ден эм шудо-влакым пуэм.
?ДЫРАМАШ (сырен). Нуныж ден мом ыштем?! Мыланем окса к?леш! Таче мый тиде окса дене тунам налнем ыле….
П?РЪЕН. Арам торешланет. Нине наста-влакше моткочак шерге улыт. ?ДЫРАМАШ. Неужели?
П?РЪЕН (шыргыжын,мыскара семын). Терген кертат. Тидым й?ат гын, чыла ойгетым мондет. Ша‰ге мыят подыл ончышым.
?ДЫРАМАШ. Вара полша?
П?РЪЕН. Конешне.
?ДЫРАМАШ. О?ай. Подыл ончышаш гын веле? Ала вара мыят ойгемым мондем. (Кленчам налеш да мучаш марте й?ын колта.) Ой, могай сай. Капемланат куштылго лие.
П?РЪЕН (шыргыжын, наста-влакым поген). Киямат, шижынат шым шукто-подылынат колтыш. Нине наста–влакет ондалчык огытыл улмаш. Ынде мом вара ышташ? Шорлымешкыже жаплан кора?аш гын веле?
П?ръе? каяш тарвана, но ?дырамаш тудым руалтен куча.
?ДЫРАМАШ. Шого, шумбелем, тый кушко?
П?РЪЕН (нимом ойлаш ?рын). Тушко… Мыланем каяш к?леш…
?ДЫРАМАШ. Шуат! Тол воктекем,?ндал мыйым.
П?РЪЕН. Чыталте, Марпа, вескана й?ра?
?ДЫРАМАШ. Могай вескана да монь! Мый тиде кечым мыняр ий вучен иленам! (?ндал шында.)
П?РЪЕН (йыр ончыштын). Марпа, чамане мыйым… Мыланем тидым ышташ огеш лий… Мыйже вет юзо е? улам…
?ДЫРАМАШ. Кеч- к? лий, мыланем садикте! Тол, ?ндал!
П?РЪЕН. К?леш… мый тыланет оксам пуэм? Ок сите гын, эше ешарем! Теве мыйын юзо гармоньем уло… Шокталтен колтымешкем веле…
П?ръе? гармоньым налнеже, но ?дырамаш тудым руалтен куча.
?ДЫРАМАШ. Пеш к?леш тыйын оксат! Мыланем тый к?лат! Ох, кузе й?ратем тыгай ?скырт п?ръе?-влакым!
?дырамаш П?ръе?ым руалтен куча да ?ндалеш, вара чот гына шупшалеш. Тиде жапыште Чурикан вате толын лектеш.
ЧУРИКАН ВАТЕ (ажгынен). Тиде эше мо тыгай?! Шапшак! Узо пырыс! Теве молан шылын кодынат улмаш! Мый тудым м??гышт? вучем, а тудо…
Чурикан вате тоям налеш да П?ръе?ым поктылаш т??алеш.
П?РЪЕН (шылаш т?чен). Тый мо, мом тынаре ажгыненатше?
ЧУРИКАН ВАТЕ. Намысдыме! Кечывал кече дене ала-могай яжар ?дырамаш дене ?ндалалт шогылтеш!
?ДЫРАМАШ. Мо? Мый яжар? Мый шкет ?дырамаш улам. К?м шонем, тудым й?ратем. (П?ръе? воктек миен шогалеш.)
ЧУРИКАН ВАТЕ. Кора? марием деч! (П?ръе?лан.) Тыйжат кора?! Узо пырыс!
П?РЪЕН .Арам мыйым титаклет… Тудо шке мый декем пижын…
?ДЫРАМАШ (?рын). Кузе? Мый п-пижынам?
П?РЪЕН Тый! Шижде вет ш?йышкем кержалтыч! (Кенета й?кшым кугемден ойлаш т??алеш.) Кузе тыланет намыс огыл?! Вет мый ешан улам! (Ватыжлан.) Конешне…Тыгай чапле марийым ужын да ушыжо каен.
?ДЫРАМАШ (воштылын). Тый чапле? К?лат мыланем! Тьфу! Ночко презе! Кутыра эше! Шупшалынжат от мошто!
П?РЪЕН. Мо? Мый ом мошто? Ончыкташ мо?
ЧУРИКАН ВАТЕ (руалтен кучен). Шого! Узо пырыс! Ончыктем теве тыланет! (?дырамашлан.) А тый е?ын пелаш дек ит пижедыл,Юкай шке корнет дене!
?ДЫРАМАШ (ш?рын ончалын). Пеш к?леш тудо мыланем! Тудын гайже мыйын т?жем дене улыт. Й?ра, с?рыметым пу да ошкылам веле .
П?РЪЕН (шекланен). Пожалысте, кучо. Теве эм шудо, а теве …окса.
П?ръе? ?дырамашлан эм шудо-влак ден оксам шуялта, но ватыже тудым поген налеш.
ЧУРИКАН ВАТЕ. Шого, ит вашке, й?ратымем! Шке оксам мый палыдыме е?лан пуэдымаш уке!
?ДЫРАМАШ. Тудо тыйын огыл! Мыйын! Пу тышке!
П?РЪЕН. Вате-влак, ида шурго, чарныза!
Вате-влак ?чашат, ш?кедылыт, кычкырлат.
?ДЫРАМАШ. Кора?! Уке гын тормак кидетым тодылам!
ЧУРИКАН ВАТЕ. А мый лапаш неретым пурлын налам!
П?РЪЕН (сырен). Шып, шогертен т?шка! Те чарнен кертыда-уке?! Проска, кеч тыйже лыплане! (Ватыжым кора?да.)
ЧУРИКАН ВАТЕ. Ит т?к? мыйым! (П?ръе? ваштареш кая). Ах, узо пырыс! Эше яжаретым аралаш т?чет да?! Ынде чыла раш: теве к? дене та?ым кучет улмаш!
П??РЪЕН. Тудо та? огыл, а пырля тунемме йолташ…
ЧУРИКАН ВАТЕ. Тендан тудо эре йолташ! Вот мо! Тетла ме тый денет вате-мари огынал!
П?РЪЕН. Кузе? Молан?
ЧУРИКАН ВАТЕ. Моланжым шке палет! Ынде теве тиде яжарет дек илаш пурен кертат! Мый чыла каласышым! Чеверын!
П?РЪЕН (почешыже). Ш?мбелем, чыталте! Тый йо?ылыш лият! Шого! Але вара тыгай сай гармоньчым кудалтен кайынет? Мый дечем талыжым вет нигуштат от му. Теве колышт! Ну, гармоньем, полшо пелашем ден с?расаш! (Гармоньым налеш да шокташ т?ча.)
ЧУРИКАН ВАТЕ (пылышыжым петырен). Сита м?гырыктылаш! Тыйын сигырыктылметым ынде колыштын шерем темын! (Кая.)
П?РЪЕН. Кува, шого! Кайыш. Эсогыл юзо гармоньат тудым чарен шогалтен ыш керт… Очыни, ю вийжым йомдарен… Шке титакан улам: утыждене тудден модмо огеш к?л ыле.
Кува, шого! Вучалте! (Ватыж почеш куржын колта, моло ?згаржым налаш монда.)
?ДЫРАМАШ (почешыже, кынелаш т?чен). Моктанчык! Ночко презе! Але тый денет вашлийына!
Шо?го кува койылалта. Тудым ужын, ?дырамаш уэш т?кнылаш т??алеш.
?ДЫРАМАШ. К-кувай, ида т-?к? мыйым! Мый тетла о-о-гым, каем веле…
?дырамаш каяш тарвана, но Шо?го кува тудым чарен шогалта.
ШОНГО КУВА. Шого-я, пагалымем! Кушечын нине эм шудо-влак тый декет логалыныт?
?ДЫРАМАШ (нимом ойлаш ?рын). А т-тудым ик п?ръе? мыланем пуэн кодыш… О-о-кса шотеш…
ШОНГО КУВА. Могай окса шотеш?
?ДЫРАМАШ. Мый ша?ге оксам й-йомдаренам ыле, а тудо муын… А вара милиционер толын лекте да шупшын нале… Мый тудым ала-мыняр ий погаш т?ченам… Тиде окса ден тунам налаш ш-шонен пыштенам ыле, а ынде… (Шортын колта.)
ШОНГО КУВА. Теве кузе! (?дырамашлан.) Вара тушто шуко ыле?
?ДЫРАМАШ. Шуко. Ик у-ушкал налаш ситыше…
ШОНГО КУВА. Ит ойгыро, чукаем, иктаж-могай шотым муына. Оксам п?ртылтена.
?ДЫРАМАШ. Тау.
ШЕМЕЧ КУВА. Но яра огыл!
?ДЫРАМАШ (куанен). К-келшем.
ШОНГО КУВА. Эше изишак ешарет гын, локтымем дечынат ш?рен кертам.
?ДЫРАМАШ (куанен) Ешарем! Тольык п-полшыза гына!
Шо?го кува мужедаш т??алеш. Икмыняр жап гычын ?дырамаш койын вашталтеш.
™ДЫРАМАШ (куанен). Ой, моткочак куштылго лие! Тау, кокай! Те гына мутдам кучен моштеда, а моло-влак йылмылан гына мастар улыт.
ШОНГО КУВА. К? нерген ойлет? Саде бомжет нерген мо?
™ДЫРАМАШ. Туге. Нимолан вет шотшо уке. Эре ала-могай ш?кш? гармоньжо дене моктана!..
ШОНГО КУВА. Мом ойла вара?
™ДЫРАМАШ (койдарен). Пуйто тудо юзо виян улеш! Пуйто тудо чыла ыштен кертеш! Моктанчык!
ШОНГО КУВА (?рын). Юзо виян?
?ДЫРАМАШ. Туге. А мо?
ШОНГО КУВА. Нимат. (Мутшым вес могырышкыла савыралын.) Ай, тиде орадылан ?шанет мо? Могай тудо юзо!.. Тиде сотана бомжым писыракын Семёновкыш шынден колташ к?леш.
™ДЫРАМАШ. Молан?
ШОНГО КУВА. Мый декем, илалше е‰ дек, пижедылаш т?чыш. Й?ра эше мыйже жапыштыже куржын шылын шуктышым.
™ДЫРАМАШ (сырен). Намысдыме! Тынар шкет самырык ?дырамаш-влак яра коштыт, а тудо ала-могай ш?кш? кува дек пижедылын. Мый тидым тыге ом кодо!
ШОНГО КУВА (сырен). Но-но! Тый мыйым пешыжак ит ш?ктыл! Могай мый тыланет ш?кш? кува?! Кузе тый мыйым тыге мыскылаш тоштат?!
™ДЫРАМАШ. Нелеш ида нал, мый вет тендан нерген шым ойло…
ШОНГО КУВА. Ну, мотри! Вескана тыге ит кутыркале! Й?ра, мондена тидын нерген. А кызыт… саде милиционеретым кычал муаш к?леш…
™ДЫРАМАШ. Умылышым. Мый тудым тыманмеш кычал муам! Тугеже мый кайышым веле. (Эм шудо-влакым налеш да каяш тарвана.)
ШОНГО КУВА. Шого! Эм шудо-влакемжым молан адак на‰гает? ™ДЫРАМАШ.Ай,мондышым веле. Нелеш ида нал.(В?дылка-влакым пуа.)
ШОНГО КУВА. Й?ра. Садетым кычал муат гын, мыланем шижштарет.
™ДЫРАМАШ. Умлышым. (Кая.)
ШОНГО КУВА. Юмылан тау, ужатен колтышым. Ах, киямат бомж, теве молан мый дечем ок л?д улмаш. Але вара тиде кармоньжо чынжымак юзо виян ? А вет чыла лийын кертеш. Шанге саде кува дене кутырымышт годым нунат ала-могай юзо наста нерген ойлышт. Тугеже тудо чынак юзо виян! Чыла сай. Но кузе тиде юзо кармоньым шке кидышкем поген налшаш ыле? Тидым ыштен кертам гын, мый т?няште эн поян да виян лиям ыле!
Паярланен илаш шонымыж нерген мурым мура .
ПЫЧКЕМЫШАЛТЕШ.
КУМШО С™РЕТ.
Действий тудо верыштак кая.
ШОНГО КУВА (тышке–тушко коштеден). Киямат, п?ръе‰! Кушто перныл коштеш, алят уке! Тиде сотана ?дырамаш мыйым ынже гына ончылто ыле. Мом ышташ? Вучымо амал дене торгаен ончышаш гын веле?
Тораштырак огыл Изи т?ра койылалта.
Теве саде жульыкет тышкыла ошкылеш. Ала туддеч полышым йодын ончаш? Уке гын тиде бомжым шкетын нигузе се?аш огеш лий. Й?ра, кычкыралшаш. (Изи т?ралан). Начальник йолташ, тендам изишлан лиеш?
ИЗИ Т?РА (Шо‰го кувам ужын, шыргыжын). О-о, к?м ужам! Пагалыме комерсантлан, кугу салам лийже!
ШОНГО КУВА. Туге лийже. Кузеракын вара мемнан доблестный милицийна илыштеш?
ИЗИ Т?РА. Ничево.
ШОНГО КУВА (?мбакше шекланен ончалеш). Туге ынде, туге.
ИЗИ Т?РА (кенета Шо‰го кувам ончал колта.) Шого, а мом мыйын ?мбакем тыге тура ончет?
ШОНГО КУВА. Чечас каласем. Тый, маныт, ша?ге ик е?ын оксажым нумал нангаенат, тыге?
ИЗИ Т?РА. К? манеш? Тиде бомжет мо? Мый шолыштын омыл, а конфисковатленам… Чыла законно.
ШОНГО КУВА (койдарен). Туге ынде, пеш туге. Законым пагалаш к?леш. Ала мыйымат, шо‰го е‰ым, изишак пагалет ыле?
ИЗИ Т?РА. Ом керт.
ШОНГО КУВА. Торешланаш т?‰алат гын, начальстветлан чыла миен каласем. Тений взятке налмылан, палет, мыняр ийым пуат? Ого-го-о!
ИЗИ Т?РА (пуштыланен). Палем. Тольык арам мыйын титаклет.
ШОНГО КУВА. Молан?
ИЗИ Т?РА. Саде бомжет мыйым ондален.
ШОНГО КУВА (шыргыжын). Кузе?
ИЗИ Т?РА. Мыланем окса олмеш тыглай кагазым тушкалтен пуэн! Ну, бомж, тый денет але вашлийына!
ШОНГО КУВА (шыргыжын, шке семынже). Теве к? дек мыйын оксам верештын улмаш. Хе-хе-хе!
ИЗИ Т?РА. Шого, мом тый тынаре пыльгыжат?
ШОНГО КУВА. Нимат. Каласе-я, тунам тудын кидыштыже кармонь уке ыле?
ИЗИ Т?РА. Ыле. А мо?
ШОНГО КУВА. Тугеже чынак! (Йыр ончыштын савырна). Тиде гармоньет палет могай?
ИЗИ Т?РА. Могай?
ШОНГО КУВА. Тудо тыглай огыл, а юзо виян?
ИЗИ Т?РА (шыргыжын). Ойлыштат айда! Тидыже вет йомакыште але омышто гына лийын кертеш. Ончо, тулаче, тый таче подылынак отыл?
ШОНГО КУВА. Мыскылет? От ?шане гын, ит ?шане! (Каяш тарвана.)
ИЗИ Т?РА. Й?ра, ит сыре,?шанем лийже. Умбакыже?
ШОНГО КУВА. Мый тудым шке терген онченам.
ИЗИ Т?РА. Кузе?
ШОНГО КУВА (йыр ончалеш). Мый сырымем дене тудым локтынем ыле, но нимогай шотымат шым му.
ИЗИ Т?РА. Молан?
ШОНГО КУВА. Лач тиде жапыште тудын кидыштыже саде кармоньет ыле… Пеш м?гырыктыль?… Ынде молан тыге толашымыжым сайын палем да… Вот мо! Тиде юзо настам туддеч поген налаш к?леш. Тидым ышташ полшет гын, мый тыланет оксам ом чамане.
ИЗИ Т?РА. Келшем! Кызыт мыланем окса моткочак к?леш!
ШОНГО КУВА. Молан вара?
ИЗИ Т?РА. Изи начальник лийын илаш шерем темын! Йора,келшем.. Кушечын вара т??алына?
ШОНГО КУВА. Тый вет милиционер улат, шке шоналте.
ИЗИ Т?РА (?рдыжышт? шогышо гармоньын чехолжым ужылалта). О! Шонен муым! Ме тушко теве тиде ош порым кудалтена. Тек тудо наркотик олмеш лиеш. Изишак чытырыктен налына гын, л?дмыж дене шкеак саде юзо настатым мыланна кучыкта!
Изи т?ра ош пор моклакам налеш да гармонь чехолыш кудалта.
Умбалнырак огыл П?ръе? койылалта.
ШОНГО КУВА. Шого, теве шкежак тышкыла нушкеш. Ну, ямдылалт веле.
Тый кызытеш тышечын кора‰.
ШОНГО КУВА. Й?ра, каем. К?леш лиям гын, кычкырал.
ИЗИ Т?РА. Конешне. (Почешыже, шыргыжын). Ораде кува ! Тый денет лектышым лош пайлаш?! Шиш! Ниг?ланат ом пу! Тыгай поянлык ден мый шке озаланаш т?‰алам! (П?ръе‰лан) Салам, музыкант йолташ! Мом тыште ыштылат?
П?РЪЕН (кумыл деч посна). Нимат. Теве гармоньемын чехолжым монден коденам да налаш тольым. (Чехолым налеш да каяш тарвана).
ИЗИ Т?РА. Изишак чыталте! Пу-ян тышке!
П?РЪЕН. Молан?
ИЗИ Т?РА. Тыге к?леш. Рейдым эртарена… Эл мучко шуко терракт лиеда… Сандене чылам тергена…
П?РЪЕН (?рын, шыргыжын). Пожалысте, ончалза.
ИЗИ Т?РА (палыдымыла койын.) Шого-я! Мо тиде тыгай?
П?РЪЕН. Ом пале.
ИЗИ Т?РА (сырышыла койын, но шке семынже куанен). От пале?! Тидыже вет…аяр! Тидлан палет мо лиеш?! А ну, кидетым к?ш! Арестован!
П?РЪЕН. Молан? Могай амал дене? Мыйын нимогай титакемат уке.
ИЗИ Т?РА. Титакан улат але уке тушто, судышто, тергат! Ошкыл!
П?РЪЕН. Чыталте, Сусликов начальник йолташ, ала иктаж-кузе кутырен келшена ыле?
ИЗИ Т?РА. Ит мутлане, ошкыл!
П?РЪЕН. К?леш… мый тыланда оксам пуэм?
ИЗИ Т?РА. Шанге п?лекленат-тидат сита! Шояче! Тый лучо мыланем теве тиде гармоньетым пу!
П?РЪЕН (чояланен.). Молан? Тудыжо вет моткочак тошто, нимолан й?рдым?…
ИЗИ Т?РА. Да?
П?РЪЕН. От ?шане? Шоктен ончыкташ мо?
ИЗИ Т?РА (л?дын, гармоньым ондалын). Э-э, шоктем теве тыланет! Кызытак верышкыже шынде!
П?РЪЕН. Молан?
ИЗИ Т?РА. Мыйым от ондале! Мый тудын могай улмыж нерген сайын палем! Мыланем Шемеч кува чыла каласкалыш.
П?РЪЕН. Мом каласыш?
ИЗИ Т?РА. Шке палет! Тырмаш ынет шич гын, лучо шке кумыл дене пу! П?РЪЕН. Ом керт, тудым мыланем суксо е? ?шанан коден. Шке йолташым ужалымашке, лучо тырмаште лияш. Вет ынде мыланем садикте нигушко каяш. Тетла мыйын ни ватем, ни сурт-печем уке…
П?ръе? гармоньым налеш да ойган семым шокталтен колта. Изиш лиймек, Изи т?ра порем кая, кумылжат тодылалтеш.)
ИЗИ Т?РА (шинчав?дым ?штылын). Ит шорт,Ондри. Тый шортат да мыят шортын колтем ала-мо. Тый тырмаш каяш ит вашке. Тушто илыш сайжак огыл… Лучо мыйым колышт, вара чыла сай лиеш!
Изи т?ра йыр ончал савырна.
П?РЪЕН. Мом адак ышташ ш?дет?
ИЗИ Т?РА (келшаш т?чен). Шке ?мбакет сулыкым налаш л?дат гын, мыланем тудым ик жаплан пу?
П?РЪЕН. Кузе?
ИЗИ Т?РА. Тидымат от умыло мо? Шкаланем ситыше оксам ыштен налам да вара м??геш п?ртылтем. Ну, келшет? Але вара шке ожнысо йолташетланат чаманет?
П?РЪЕН. Йолташ? Ынде поянлыкем улмо нерген пален нальыч да вигак йолташет нерген шарналтышыч?
ИЗИ Т?РА. Ондри, проститле мыйым! Нелеш ит нал, ала-кузе й?ндымын лекте. К?леш… ончыкет сукен шинчам?! (Сукен шинчеш да П?ръе?ын кидшым шупшалаш пижеш.) Йодам, пу тудым мыланем?
П?РЪЕН (йырнен). Йыван, огеш к?л, кынел!. Тыглай гармоньчо ончылно тыланет сукен шинчаш с?рал огыл. Тыйже вет кугу айдеме улат.
ИЗИ Т?РА. Ойлыштат айда! Мыйым шукертак тушечын кожен колтеныт…
П?РЪЕН. Молан? Могай амал дене?
ИЗИ Т?РА. Ик т?ралан жапыштыже оксам тушкалтен шуктен омыл. Мыланем сырен да весым налын. К?шн? лийнет гын, кугу окса деч посна нимом ышташ.
П?РЪЕН. А мо, пешак сай мо вара тушто?
ИЗИ Т?РА. Уда гын, к? тушто шинча ыле… Власть-тиде окса, положений… Тыглай айдемылан тений илаш й?с?… Ну, пуэт?
П?РЪЕН. Нелеш ит нал, ом керт.
ИЗИ Т?РА (кумыл деч посна). Й?ра, шке палет, тиде тыйын пашат. Жал. Тый мыйым умылет манын шонышым. (Тыш-туш ончалеш.) Ай, мом тушто ойгыраш! Мо лийын, тудо эртен! Айда лучо чон корштымеш… икте гыч подыл колтена. (Кленчам луктеш да тема, вара тушко йышт ала-могай таблеткым кудалта.) Тол, кучо!
П?РЪЕН. Тый й?, мый огым… Мыланем огеш лий… Мыйын эше шуко сомыл уло…
ИЗИ Т?РА. Ит торашлане! Тынар ий икте-весынам ужын огынал да! Вашлийме л?меш!
П?РЪЕН. Й?ра тугеже. Тек туге лийже!
ИЗИ Т?РА. Мемнан верч!
П?ръе? чаркам куча, изиш лиймек, эркын й?рлеш.
ИЗИ Т?РА. Ондри, мо тый денет? Мо лийыч?
П?РЪЕН. Ала-молан й?с?… В?дым…
ИЗИ Т?РА (шортшыла койын). Ондри йолташем, ит кодо мыйым!
П?ръе? йымен возеш.
Нелеш ит нал, йолташем, шке титакан улат! (Тышке-тушко ончалеш да гармоньым кидышкыже налеш.) Ну, юзо гармонь, полшо мыланем шуко-шуко оксам ыштен налаш! (Шокташ т?ча, но шот ок лек.) Полшо, манам, мом чыгыненатше!
?дырамаш толеш. П?ръе?ын мландывалне кийымыжым ужешат,воктекше мия.
?ДЫРАМАШ (л?дын, шортын). Мо тудын дене? Мо лийын? Ондри, тыланет й?с?? (Р?за.)
ИЗИ Т?РА (шып, йыр ончыштын). Ит васаре, нимат лийын огыл… Изишак утыжден подыл колтен…
?ДЫРАМАШ. Шого, тый мом тудлан й?ктенат, а?
ИЗИ Т?РА. Мый й?ктенам мо, тудо шке мыйым сийлен… Эше мыйымак титаканш луктат… Тынаре л?каш огеш к?л ыле! Ну, нимат огыл, изишак каналта да помыжалтеш. Тый кай, а мый вучалтем.
?ДЫРАМАШ. Ой, уке! Адак мемнам ондалынет?! Мыйын кайымем веле вучет, вара гармоньым налат да чошет!
ИЗИ Т?РА (чояланен). Тидым ышташ шонем ыле гын, шангак ыштем ыле! Й?ра, шужарем, лыплане, мондена тидын нерген. (Йыр ончал савырна). Тый йылметым кучен моштет?
?ДЫРАМАШ. Моштем.
ИЗИ Т?РА. Тиде гармоньет, палет, могай?
?ДЫРАМАШ. Могай?
ИЗИ Т?РА. Юзо виян! Тольык тидын нерген- ни-ни!
?ДЫРАМАШ. Конешне! (Шке семынже.) Теве молан нуно тудын йырже п?рдыт улмаш.
ИЗИ ТОРА. Мыланем ик сомылым шукташ полшет гын, мый тыланет окам ом чамане. Тый вет тунам налнет ыле огыл мо?
?ДЫРАМАШ. Тудыжо туге да, но…
ИЗИ Т?РА. Шоналте. Мый вет весымат йодын кертам…
УДЫРАМАШ. Й?ра, келшем. Мом вара мый ышташ улам?
ИЗИ Т?РА. Гармоньым нал да иктаж-могай шомакым пелеште…
?ДЫРАМАШ (шыргыжын). А шкеже молан огыт?
ИЗИ Т?РА. Мый? Т?чен ончышым да шот ыш лек… Ала-молан чыгынен…
?ДЫРАМАШ. Туге лийже. А юзо мутшо могай?
ИЗИ Т?РА. Ом шинче шол. Палем ыле гын, тый дечет йодам ыле мо? Й?ра, иктаж-мом куктышт ончо, ала шотым муат .
?ДЫРАМАШ. Тугеже тый шокто, а мый мужед ончем.
Изи т?ра гармоньым м?гырыктылеш, а ?дырамаш ала-мом шке семынже куктыштеш. Кужу жап тыге толашат, но нигузеат огыт келыштаре.
?ДЫРАМАШ. Фу-у, ноенат пытышым! Шояче! Муынат мо дене модаш! Нимогай тудо юзо виян огыл!..
ИЗИ Т?РА. Чыталте, шургаш ит вашке! Ынде мый умылышым! (Йыр ончалеш.) Тиде гармоньет ю вийым налже манын, палет мом ышташ к?леш?!
?ДЫРАМАШ. Мом?
ИЗИ Т?РА. Икмыняр сай сомылым шукташ! Вет тиде юзо гармонь поро пашалан веле ышталтын! Шанге Ондри шке ойлыш…
?ДЫРАМАШ. Теве кузе. Вара кушечын т??алына?
ИЗИ Т?РА. Калык коклаш каена! Нунылан изишак окса полшым ыштыме шотым ыштена да, а молыжым шкенан к?сенышкына оптена.
?ДЫРАМАШ. Моткочак сай шонымаш! Тугеже мом ме шогылтына, кайышна поро сомылым шукташ!
ИЗИ Т?РА. Кайышна!
П?РЪЕН (йынысен, кынелаш т?чен). Ш-шогы-за! Чы-тал-тыза!.. (Уэш й?рлеш.)
?ДЫРАМАШ. Шого, а тудыж дене мом ыштена?
ИЗИ Т?РА. Тек поча?еш! Ынде шке шонымашке шуынна-тетла тудо мыланна огеш к?л!
?ДЫРАМАШ. Кузе? Теже вет йолташ улыда огыл мо?
ИЗИ Т?РА. Вара мо? Тиде ондак лийын, а ынде… Й?ра, айда тугеже тушкырак намиен пыштена.
Изи т?ра ден ?дырамаш П?ръе?ым яшик ора коклаш намиен пыштат. Вара гармоньым налыт да каят. Изиш лиймек, Шонго кува толын лектеш, тыш-туш ончыштеш.
ШОНГО КУВА. Ала-кушто гамонь й?к солныш, но кушто?
?рдыжыштырак йы?ысалтыме й?к шокта.
К? тушто? Саде бомжетак огыл? (Ящик ора дек лишемеш.) Тудак. А мом тудо тыште ыштылеш? Фу-у-у, адак л?кен шынден. А гармоньжо кушто ? (Ящик коклаште пургедеш.) Нигуштат уке. Сотана бомж, кушто гармоньет?!
ПОРЪЕН. Ом пале. Кынелаш полшо, й?с? мыланем… Тудым нангайышт… ШОНГО КУВА (р?зен). К? нангаен? Кунам?
П?ръе? нимомат огеш вашеште.
Шого! Тиде сотана оролетак нумал каен огыл? Очыни, тудак! Вет юзо гармонь нерген тудо гына пала! Почешышт куржшаш! (Кая.)
П?ръе? йы?ысалта да вара уэш йымен возеш.
ПЫЧКЕМЫШАЛТЕШ.
НЫЛЫМШЕ С?РЕТ.
Пазарын ик яра верыштыже калык тич погынен. Чыланат ала-мом кычкыркалат, ш?кедылыт. Калык коклаште Изи т?ра шогылтеш, ?мбалныже шергакан вургем. Тудо порядкым эскера, южгунамже блокнотыш ала-мом серкала, оксам пога.
ИЗИ Т?РА. Граждан-влак, ида шурго! Лыпланыза! Окса чылалан сита! Но ондак, закон почеш, налогым т?лыман! К? эше т?лен огыл? Тыгай уло гын, лишкырак толаш йодам!
?ДЫРАМАШ (?рдыжыш кора?ден, шып). Мом ойлыштат, могай налог?
ИЗИ Т?РА. Тугаяк. Кызыт кажне гонорар гыч процентым кучат… Меат тыгак ыштена… Але вара тидымат от умыло?
?ДЫРАМАШ. Такшым изишак умылаш т?чем да, но пешыжак огыл… Мо, юзо гармоньетын полышыжо ок сите мо?
ИЗИ ТОРА. Полша але уке к? тудым пала! А тыге… кеч гарантий лиеш!
?ДЫРАМАШ. Чыным ойлет вет, тыгат лийын кертеш. Тугеже умбакыже т??алме пашатым шукто, а мый гармоньым оролем.
ИЗИ Т?РА Й?ра, теве кучо.(Гармоньым пуа.) Ну, к? эше возалтын огыл? К?лан полыш к?леш?
Шо?го кува лектеш. Изи т?ра тудым ужешат, каяш тарвана, но Шонго кува тудым чарен шогалта.
ШОНГО КУВА (чояланен, койдарен). Начальник йолташ, ала мыйым палыме семын черет деч посна пуртет ыле?
ИЗИ Т?РА (пуштыланен). Ом керт!
ШОНГО КУВА. Арам. Тунам ала вара е?ын кармоньым шолышт кайымет нергенат мондем ыле. Ну, кузе?
ИЗИ Т?РА (шыргыжаш т?чен). Могай кармонь? Мый нимомат ом пале. ?дырамаш йолташ, ?рдыжышкырак кора?за, пашам ышташ ида мешае. (?дырамашым ш?кал колта.)
ШОНГО КУВА (уло й?кын, калык колжо манын). Кузе тый мыйым покташ тоштат! Тиде мый тыланет юзо гармонь нерген шижштаренам! Мый огыл гын, тыште отат шогылт ыле! (Изи т?рам ?рдыжыш ш?ка)
?ДЫРАМАШ. Э-э, гражданка, ида ш?кедыл, черетыш шогалза!
ШОНГО КУВА. Ах, теве кузе! Саде кармоньет теве кушто! Ынде тыште ик жульык огыл, а коктын улыт! Кызытак е?ын гармоньым п?ртылт?!
?ДЫРАМАШ. Ит логал!
ИЗИ Т?РА. Вараш кодынат, тулачем! Тудлан ынде ме оза улына! Сандене м??гышкет топкен кертат!
Коктынат воштылыт.
ШОНГО КУВА. Те тыге да? Эше воштылыда да? Але ?кынаш т??алыда! Юзо кармонь садак мыйын лиеш!
ИЗИ Т?РА (шыргыжын). Тый тыге шонет? А тый тидым ужын отыл! (Кукишым ончыкта.)
Уэш воштылыт.
ШОНГО КУВА. Шогыза, але ушым пуртем!
ИЗИ Т?РА (Шонго кувам ?рдыжыш ш?укалын.) Ит мешае, кора? тышеч, шо?го карта! (Калыклан.) Ну, к? возалтде кодын? К? взносым эше т?лен огыл? Тыгай-влак улыт гын, чыладамат мый декем толаш йодам!
ШОНГО КУВА (шке семынже). Ах, киямат т?шка, теве мом шонен пыштеныт. Калыклан полшымо олмеш, эше шкеак нунын деч к?рыт. (Калыклан.) Йолташ-влак, к?лан те ?шанеда? К?лан шке п?жв?д ден ыштен налме оксамдам кышкеда? Нуно тендам ондалат!
ИК ВАТЕ. Кузе ондалат?
ВЕС ВАТЕ. Молан ондалат?
ШОНГО КУВА. Нуно оксам пуэдаш шонат ыле гын, шукертак тидым ыштат ыле! Шотышт уке!
?ДЫРАМАШ. Молан уке?
ШОНГО КУВА. Нуно нимогай юзо е? огытыл, а жульык улыт! Гармоньыштат шкеныштын огыл, а весын!
Калык коклаште л?шкымаш тарвана.
ИЗИ Т?РА. Ида колышт тудым! Тудо л?мынак тыге ойлыштеш!
?ДЫРАМАШ. Чын! Тендам ондален колтынеже да вара шкетынак полыш оксам поген на?гайынеже! Ме тидым ышташ огына пу! Тыге вет, йолташ-влак?
КАЛЫК КОКЛА ГЫЧ: Тыге, тыге!
ШОНГО КУВА. Й?ра, туге лийже. Мый шоям ойлем гын, тек тугеже нуно шке мастарлыкыштым ончыктат. Тек оксам пайлаш т??алыт!
КАЛЫК КОКЛА ГЫЧ: Чын! Тек пайлат!
ИЗИ Т?РА. Родем-влак, ида тумасе! Чечас йодмыдам шуктена веле!
ШОНГО КУВА. Тугеже ме вучалтена.
Изи т?ра шоктен онча, но гармонь й?к ок лек, вара ?дырамашат шупшкедыл толаша-тудат нимогай шотым ок му.
?ДЫРАМАШ (?дырамашлан). Мо томаша, адак шот ыш лек. Мом вара ынде ышташ т??алына?
ИЗИ Т?РА. Ом пале. Очыни, чошаш к?леш!
?ДЫРАМАШ. Чынак. Айда куржына, уке гын эше погенат налыт!
Изи т?ра ден ?дырамаш каяш тарванат, Шо?го кува ден калык нуным авырен налыт.
ШОНГО КУВА. Теве ужыда, йолташ-влак, маньым вет! Нимогай нуно юзо е? огытыл, а шояче улыт! Нине самозванец-влак дечын юзо гармоньым поген налаш да шкештым поктен колташ к?леш!
КАЛЫК КОКЛА ГЫЧ: Тыге, тыге! Поктен колташ-и чыла паша!
ИК ВАТЕ. Нуным поктен колтена да вара к? мыланна полшым ышта?
ВЕС ВАТЕ. Чыным ойлет! Вара к? мемнам нужна деч утара?
?ДЫРАМАШ (Изи т?ра ?мбак ончыктен). Лач тудо гына, Йыван гына, мемнам тыгай туткар деч утарен кертеш! Виян да таза лийже Опанас Йыван!
Т?ШКА ГЫЧ: Туге лийже! Йыван! Йыван!
ШОНГО КУВА (шпана-влаклан). Теже мом шып шогылтыда, иктаж-мом ойлыза, кычкыркалыза!
ИК ШПАНА. Чечас. (Уло кертмын кычкырен.) Шояче-влакым- долой! ВЕС ШПАНА. Долой! Долой!
ШОНГО КУВА. Родем-влак, ончыко!
ИЗИ Т?РА. Йолташ-влак, полшыза! Шкендан ?шанле е?дам тыгай шакше е?— влаклан обижаяш эрыкым ида пу!
?ДЫРАМАШ. Утараш! Полшаш!
Калык кок т?шкалан шелалтеш. Ваш-ваш шургат, ш?кедылыт, юзо гармоньым солалташ т?чат. Кенета к?дырч? к?дырта, волгенче волгалт кая, й?р й?раш т??алеш. Чыланат пызнен шинчыт.
ИЗИ Т?РА Теве ужыда, йолташ-влак, юмо чыла ужеш! Шкендан шакше койышланда верч тудым сырыктышда! Ынде сулыкдам касараш манын, сукен шинчын кумалаш к?леш! Йодаш: тек мемнан дечын осалым ?рдыжыш поктен колта да мыланнна сай лектышым пуа!
Т?ШКА ГЫЧ: Мом вара тынаре юватылынаже?! Тугеже кумалаш к?леш!
Чылынат сукен шинчыт, кумалаш т??алыт, тиде жапыште Изи т?ра ден ?дырамаш каяш тарванат. Икмыняр жап гычын ваштарешышт Ондри лектеш,?мбалныже- ош салафан пакет.
ИЗИ Т?РА (сукен шинчын, кумалын). Юмо мемнан мутнам колын, коеш. Теве шкежак толеш! Тау тыланет, о, поро Юмо!
ЧЫЛАНАТ: Тау! Тау тыланет, о, поро Юмо! Эсен лийже!
П?РЪЕН (нелын ш?лештын). Поро лийже, о, й?ратыме калыкем! Вучышда мыйым?
ШОНГО КУВА. Чот вучышна, о, мемнан поро суксына!
ИК ВАТЕ. Ме тендан деч посна ш?ленат огына керт. Полшыза мемнам нужна деч утраш!
ВЕС ВАТЕ. Полшыза! Чаманыза мемнам!
Калык уэш г?жлаш т??алеш: иктыже- шортеш, весыже- кычкырла, кумшыжо-сукен шинчын, с?рвала,П?ръе?ын кидшым шупшалеш.
?ДЫРАМАШ (калыкым ш?кедыл пура). О, поро Юмо, сулыкем касаре, мо ден полшен кертат, полшо! Шужен, мерчен илаш эрыкым ида пу!
П?РЪЕН (лыпландараш т?чен). Полшем, полшем, ит ойгыро.
ИЗИ Т?РА (ыреслен, л?дын чакнен). Шогыза! Чыталтыза! Тидыже вет… Ондри!
?ДЫРАМАШ. Ондри?
ИЗИ Т?РА. Ужамат, тудын чонжо чо?ештен лектын да ынде суксыш савырнен. (Ыресла.)
ШОНГО КУВА. Чынак! Тиде…тудо!
?ДЫРАМАШ (гармоньым пуа). Суксо, Ондри, мыланем полшет вет? Тый мыланем с?ренат ыле. На, шокталте, полшо! Мый тыйым моткочак й?ратем! Тый дечет посна иленат ом керт! (?ндалеш- шупшалеш.)
П?РЪЕН (умылаш т?чен). Марпа, мом тый…
ШОНГО КУВА (сукен шинчын). Ит ш?кал мыйымат! Мыланемат тый келшаш т??альыч. Ша?ге торешланымемлан нелеш ит нал. Ораде лийынам: тыгай суксо п?ръе?ым ?рдыжыш ш?калынам. Ынде келшем! Нал мыйым марлан! (?ндалеш.)
П?РЪЕН. Мом толашеда, ушда каен мо!
?ДЫРАМАШ. Кора?, шонго карта! Тудо мыйым налеш. Ме шукертсек тудден келшена. (Чот гына П?ръе?ым ?ндал куча.)
ШОНГО КУВА. Итат шоно! Марлан лекме амал дене юзо гармоньлан оза лийнет чай? Ом пу тыланет! Тудо- мыйын! (?дырамашым кора?даш т?ча)
?ДЫРАМАШ. Тиде нигунамат огеш лий!
Шо?го кува ден ?дырамаш П?ръе?ым тавалат.
ИЗИ Т?РА. Э-э,?дырамаш йолташ-влак, лыпланыза! Кора?за туддеч! Тыште тыгай-тугайым ыштылаш огеш лий. Мый тудым (кавашкыла ончыкта) туш колтенам… Сандене тудо ондак мыланем полшышаш! Юзо гармоньжат мыйынак лийшаш!
Изи т?ра гармоньым руалтынеже, но вате-влак лишке огыт намий. Вара тудо пистолетым луктеш да к?ш л?ен колта.
ИЗИ Т?РА (уло й?кын). А ну, шып лийза, шогертен т?шка! Мом умшадам карен шогалында, чыланат киддам к?ш!
Чыланат кидыштым к?ш н?лталыт.
Арам тынаре ?чашеда! Каласенам вет ыле тыланда: юзо гармонь садак мыйын лиеш!
П?РЪЕН. Йыван, сита мыскарам ыштылаш! П?ртылт? юзо гармоньым! Тудо вет калыклан полшаш ышталтын… (Изи т?ра дек лишемеш.)
ИЗИ Т?РА. Воктекем ит лишем, товатат, рашкалтем! Вараш кодынат, суксо йолташем, ондак шоналтыман ыле! Ынде тиде юзо гармонь мыйын! Тудден мом шонем, тудым ыштем! Уло т?нялан оза лиям!
П?РЪЕН. Кодо! Садикте тудо тыланет огеш полшо. Вет юзо гармонь поро пашалан веле ышталтын!
ИЗИ Т?РА. Чакем ит тол, л?ем!
Изи т?ра П?ръе? ?мбак л?ен колта, вара гармоньым солалта да куржеш, почешыже молат тарванат. Чыланат кычкырлат, шортыт, кредалыт, ала-мом толашат. Калык т?шка сусырген кийыше П?ръе?ым огытат шеклане, тошкен кая да т?тыра ло?гаш каен йомеш. Изиш лиймек, Суксо лектеш.
СУКСО. Мо лийын кайыш вара, эргым? К? тыйым тыге эмгатен?
П?РЪЕН. Шке лишыл йолташем…
СУКСО. Шке йолташет? Кузе? Молан?
П?РЪЕН. Юзо гармоньем верч шогымемлан…
СУКСО.Ончо,чот сусыргенатыс.Тудым эмлаш к?леш. Коршта?
П?РЪЕН (чон й?сыж ден). Уке, мыйын тыште коршта. (Ш?мжым кучен ончыкта.) Кузе лиеш шке лишыл айдеме ?мбак кидым нолталаш? Кажныже шке нерген гына шона… Шке к?кшытыш шуаш манын, ямде улыт шке чоныштым иялан ужалаш… Кузе ынде умбакыже илаш? К?лан ынде ?шанаш? Мом ышташ?
СУКСО. Чыташ!
П?РЪЕН. Чыташ, манат?
СУКСО. Туге. Кунам гынат тыгай жап эрта… Толеш волгыдо пагыт… Умбалне ча? й?к шокта.
ПОРЪЕН. Ончылныда мый титакан улам… Огеш к?л ыле налаш ты сомылым шке ?мбакем… Калыклан полшымо олмеш, лач э?гекым гына кондышым, коеш. Моткочак намыс мыланем… Йомдарышым шке юзо гармоньем… Логале ынде тудо тушман кидыш…
СУКСО. Ситыш. Арам ит турж тынар чонетым. Юзо гармонь ден нимо ок лий! Осал кидыш логалеш–тунамак тудын юзо вийже шула, йомеш! А гармоньет уэш тый декет п?ртылеш.
П?РЪЕН. Шонет, п?ртылеш?
СУКСО. Вет тый улат поро кумылан. Сандене тургыжланаш, шонем, уке амал. Лыплане. А ынде воч, изишак каналте.(П?ръе?ым леведеш.)
П?РЪЕН. Чыталте. Тыланет мый тау мутым ойлынем…
СУКСО.Вара. Тыланет вийым аралаш к?леш. Вет эрла тыйым у сомыл вуча.
Суксо лыжга семым шуялтара, изиш лиймек, Поръе? мален колта. А умбалне тугак ча? й?к шокта.
ПЫЧКЕМЫШАЛТЕШ.
ЭПИЛОГ.
Кас. Изи й?р й?реш. Пазар калык шаланен пытен. Лач ик лукышто П?ръе?ын ?мылкаже койылалта. Тудо мала. Икмыняр жап гычын Чурикан вате толын лектеш, йыр ончыштеш. Вара пызнен вочшо айдеме чумыркам ужешат, воктекше мия, помыжалташ пижеш.
ЧУРИКАН ВАТЕ (лыжган). Ондри! Ондри, манам, кынел!
П?РЪЕН. А? Мо? К? мыйым тушто кычкыра? К?лан адак к?лынам вара?
ЧУРИКАН ВАТЕ. Мый. Мо, мыйымат шыч пале мо?Тиде мый, тыйын пелашет, Проска улам. Кынел! Тыге киен, черланен кертат. Мый марием м??гышт? вучем, а тудо тыште мален кия, мияш огешат шоно.
П?РЪЕН (ойгырен). Куш каем?! Мием гынат садикте мыйым от пурто ыле… Ынде мый к?лдым? айдемыш лектынам: ни сурт-печем, ни ешем уке… (Шортын колта.) Икманаш, куку иге гай тулык улам.
ЧУРИКАН ВАТЕ (шыман.) Мом ойлыштат, Ондри? Кузе тый тулык лийын кертат? А мыйже? Мыйже ынде ватет омыл мо? Тыйым ниг?ат огеш покто. Мо, вара й?метлан вурсенам да сыренат мо?
П?РЪЕН (пуштыланен).Уке, тудлан огыл. Мыйым кудалтен кайыметлан.
ЧУРИКАН ВАТЕ. Кузе? Кунам мый тыйым кудалтенам?
П?РЪЕН (сырен) Але гына…
ЧУРИКАН ВАТЕ. Ала-мом веле ойлыштат. Омыштет ужынат гын веле? П?РЪЕН (куанен). Омышто? Тугеже тиде чын огыл?
ЧУРИКАН ВАТЕ. Конешне. Айда,гармоньетым нал да каена веле.
П?РЪЕН (гармоньым кидышкыже налын). Гармонь? Кушечын тудо?
ЧУРИКАН ВАТЕ. Саде шолыштшетым кученыт… Але гына тыш ала-могай ош вургеман ?дырамаш толын кайыш… Тудак гармоньетым кондыш…
П?РЪЕН (гармоньым ончыштын) . Маньыч, ош вургеман?
ЧУРИКАН ВАТЕ. Туге, а мо?
ПОРЪЕН (шыргыжал колта.) Нимат. Тугеже тудо шке мутшым кучен мошта улмаш. Тау, тыланет поро суксо!
Самырык вате куржын лектеш.
САМЫРЫК ВАТЕ (ш?лештын). Проска! Йыван! Мом шогылтыда, кайышна! Машина тушто вуча!
ЧУРИКАН ВАТЕ. Чечас. Ойлаш монденам. Овойын пелашыже портылын, мемнам монгыжо унала ?жеш.
САМЫРЫК ВАТЕ. Таче тудын шочмо кечыже! Уна-влак толыт. Тыйым гармоньчым ыштынена ыле. Миет?
П?РЪЕН (куанен). Молан йодыштат! Мием веле огыл, куржам!
ЧУРИКАН ВАТЕ. Кайышна!
П?РЪЕН. Кайышна! (Гармоньым шупшылын.) Ну, гармонь, шокталте сылне семым, куандаре калыкнам!
П?ръе? гармоньым налеш да шокталтен колта,вате-влак мурым шуялтарат. Изиш лиймек. ош вургеман ?дырамаш толын лектеш. Нуным шып ончалеш да порын шыргыжал колта.
ШОВЫЧ.