Марий Эл Республикын «Республикысе марий тӱвыра рӱдер» кугыжаныш бюджетан тӱвыра тӧнежшым 1999 ий 1 ноябрьыште ыштыме.
Рӱдер цельже ден задачыже:
– марий калыкын тӱвыражым да чонкӧргӧ поянлыкшым, илыш-йӱлажым аралаш да умбакыже вияҥдаш полша;
– Марий Эл Республикыште илыше калык-влак коклаште келшымаш кылым аралаш да пеҥгыдемдаш; республикысе кугыжаныш да мер организаций-влак дене, Российысе республик ден областьласе сымыктыш, шанче, тӱвыра пашаеҥ-влак дене усталык кылым вияҥдаш полша;
– Марий Эл Республик деч ӧрдыжтӧ улшо марий тӱвыра рӱдер-влак да марий-влакын землячествышт дене, Россий Федерацийысе финн-угор мер культурологий организаций-влак дене кылым ышта да кумдаҥда;
– тӱрлӧ фестивальым, смотрым, таҥасымашым, ончерым, конференцийым, семинарым, стажировкым да моло мероприятийым эртара.
Марий тӱвыра рӱдер ий еда 80 утла тӱрлӧ мероприятийым эртара, тушко 17 тӱжем утла еҥ ушна.
Рӱдерын коллективше 12 пашаеҥ гыч шога. 1999 ий гыч директорлан Марий Эл Республикын сулло артистше Григорьев Валерий Помбеевич ышта.
Рӱдерын тӱҥ пашаже Йошкар-Олаште да Марий Эл Республикын районлаштыже илыше марий-влак дене, тыгак Россий Федерацийыште марий-влакын чык илыме кундемлашт дене кылдалтын.
Марий тӱвыра рӱдер пелен художественный самодеятельностьын да любитель ушемын 4 кружокшо пашам ышта: тиде – калык театр, «Чон оҥгыр» фольклор ансамбль, «У муро» вокал кружок, йоча-влаклан «Марий сылнымут тӱняште» кружок.
Йӱлашке пурышо икмыняр календарь почеш йӱла пайрем эртаралтеш. Тиде – «Шорыкйол», «Ӱярня», «Кугече», «Семык», «Агавайрем», республик кӱкшытан «Пеледыш пайрем». «Пеледыш пайремым» пытартыш жапыште утларак кумдан эртараш тӱҥалме. Марий калыкын «Пеледыш пайремжым» Киров областьысе икмыняр ялыште да Санкт-Петербург олаште эртарыме. Марий Эл Республикыште илыше калык-влак коклаште татулыкым аралаш да пеҥгыдемдаш манын, Марий автономийым ыштыме кечылан пӧлеклалтше концерт-влак лиедат. Марий Элысе усталык коллектив-влак «Крутушка» тӱнямбал этнический фестивальыште (Татарстан, Озаҥ ола) мастарлыкыштым ончыктеныт. Киров областьыште марий композитор Дмитрий Кульшетовлан пӧлеклалтше «Илыш мучко муро дене» национальный мурын регион-влак кокласе фестивальыштым, калык пайрем да илыш-йӱла шотышто регион-влак кокласе семинар-практикум-влакым, мурым возкалыше самодеятельный автор-влаклан верыш лектын «Шонен лук да илышыш шыҥдаре» мастер-власс-влакым эртарыме. Идалык еда Марий талешке кече, Марий тиште кече эртаралтыт. Марий тӱвыра рӱдер талук мучко, марий-влакын чык илыме верлаш лектын, 2-3 мероприятийым эртара. Мемнан республик гыч усталык коллектив-влак Удмурт ден Татарстан Республикылаште «Семык» пайремыште, Киров областьысе Малмыж район Кугу Кетек ялыште марий талешкылан пӧлеклалтше «Акпатыр» пайремыште, Киров область, Советский районысо Чумбылат курыкышто эртаралтше «Чумбылат сугынь» марий пайремыште чӱчкыдӧ уна улыт.
Марий тӱвыра рӱдерым Киров область, Шанчара район, Марийская Лиса ялыште да Угарман кундем, Тонкин район, Старые Краи ялыште почмо. Усталык коллектив-влак Ижевск олаште «Одо Марий Ушем» Удмурт республикысе мер организацийын отчётный конференцийыштышт участвоватленыт.
Россий Федерацийысе регионлаште улшо марий тӱвыра рӱдер-влаклан методический полыш пуалтеш (семинар, мастер-класс-влак эртаралтыт, методический литератур, сценарий сборник-влак да молат колталтыт). Тыгак нунылан калык йӱла пайремым эртарыме видеоматериал-влакым ончыктат. Тыгай мероприятийште фольклор коллектив-влак, марий эстраде мурызо-влак, сымыктыш, шанче, тӱвыра пашаеҥ-влак, марий интеллигенцийын еҥже-влак участвоватлат.
Икшыве-влак шочмо йылмыштым, литературым, тӱвырам йӧратышт манын, уста йоча-влакын моштымашыштым эшеат вияҥдаш манын, Республикысе марий тӱвыра рӱдер Марий Эл Республикысе Туныктыш министерстве дене пырля талук еда республик кӱкшытан «Самырык тукым» да «Пеледше тукым» смотр-конкурс, марий У ий кожым эртара. Марла КВН модыш эртаралтеш, тушко студент-влак да ялласе самырык чолгаеҥ-влак ушнат.
Рӱдерын специалистше-влакын тыршымышт дене республик кӱкшытан икмыняр пайремлан проектым ыштыме да илышыш шыҥдарыме. Тиде – марла такмакым мурышо-влакын «Такмак он», «Ешыштем поро йӱла» еш усталык фестиваль, «Калыксий-2010» этнокухньо, «Марий самырык тукым» форум, «Мый марла ойлем» акций, финн-угор калык-влакын бард мурыштын «Julaвий» фестивальышт, самырык-влакын «Рвезылык» дискоклубышт. Республикысе ола ден районлаште илыше-влак поснак чот «Марий кас» ден «Рвезылык» каныш касым йӧратат. Марий фольклор да эстраде муро-влакым калык коклаш шараш манын, тыгай касыш республикысе районла гыч фольклор коллектив-влак да марий эстраде мурызо-влакым ӱжыт. Каныш касын программыже кажне арнян вашталтеш.
Марий тӱвыра рӱдерын пашаж нерген увер-аҥар посна сайт семын тыгай виртуальный кумдыкышто вераҥдалтын – http://mari-centr.ru. Тушто пайдале уверым рушла да марла муаш лиеш, пайрем-влакым эртараш сценарий-влак, марий пайрем ден талешке-влак нерген увер улыт.
Рӱдер тӱрлӧ савыкытышым луктын: «Марий калык йўла пайрем» методический полыш, «Усталык аршаш» пайрем сценарий-влак, «Полыш кид» сценарий сборник да молат.
Рӱдерын пашаштыже изи огыл верым республикыште лектын шогышо «Марий Эл», «Кугарня» газетла дене, «Марий Эл» ГТРК дене, «Регион-12», «СТС-Ола», «Телесемь» компаний-влак дене чак кыл кучымаш налын шога.