Таче Марий тӱвыра рӱдер 25 ияш лӱмгечыжым кугу концерт дене палемда. Тудын эртыкше кӱчык гынат, моткоч оҥай да йыжыҥан лийын.
Тӧнеж шке пашажым 1999 ий 10 ноябрь гыч ышташ тӱҥалын. Икымше кече гычак марий тӱвырам республикыште илыше моло калыклан палдарымаште, олаш марий тӱсым пуртымашке, марий-влак илыман регион-влак дене тӱвыра пашам вияҥдымашке кумылын ушнен. Сандене тӧнежын лӱмгечыже чылан марийын пайремже манаш лиеш.
Рӱдерын пашаже виктаралтын марий калыкын тӱвыражым, чон поянлыкшым, йӱлажым аралымашке да вияҥдымашке, марий кундемыште илыше калык-влак кокласе келшымашым пеҥгыдемдымашке виктаралтын. Тыгак кугыжаныш да мер организаций, Россий Федерацийын регионлаштыже сымыктыш, шанче да тӱвыра пашаеҥ-влак дене кылым вияҥден шога. Марий Эл Республик деч ӧрдыжтӧ илыше марий-влакын землячестве ден марий тӱвыра рӱдер-влак дене, Россий Федерацийысе финн-угор мер ушем-влак дене кылже пеҥгыде лийын да улеш.
Рӱдерын вуйлатышыже-влак
Тӧнежын икымше вуйлатышыже – Григорьев Валерий Помбеевич, Марий Эл Республикын сулло артистше.
2015 ий гыч 2023 ий сентябрь марте рӱдерым Пушкина Наталья Васильевна, Марий Эл Республикын тӱвыран сулло пашаеҥже, Марий Элын Кугыжаныш Погынын депутатше, вуйлатен.
2024 ий январь гыч сентябрь марте Петров Василий Григорьевич лийын. 2024 ий сентябрь гыч тиде сомылым Якаева Ирина Геннадьевна шукта.
Тӧнеж пелен 5 усталык ушем: «Чон оҥгыр» фольклор, «Сото вий» калык муро ансамбль-влак, «У муро» вокал студий, «Йоча йӱк-йӱан» йоча вокал-хореграфий студий, «Падыраш» йоча фольклор ансамбль – пашам ыштат.
Ий еда рӱдер «Пеледыш пайрем» официал, «Марий тиште кече» кугыжаныш, «Марий талешке кече» пайрем-влакым кумдан, тӱрлӧ мероприятий-влак дене пойдарен, эртара. Икымше, Пеледыш пайремже», шӱдӧ утла ий ончыч, совет кучемын шӱлышыжӧ дене, шочын гын, Кокымшо дене кумшо пайремже эртыше курымын 90-шо ийлан «шочшыжо» улыт.
Пайрем да йӱлаже-влак – марий калыкнан тӱвыра илышыште ойыртемалтше поянлыкше. Тидым шотыш налын, теле-шыжым эртарыме йӱла пайремым тӱрлӧ вере илыше марий-влакын эртарыме радамым шотыш налын, палемдена. Мутнам «Шорыкйол», «Ӱярня», «Кугече», «Агавайрем», «Угинде» йӱла пайрем нерген. Нуным Йошкар-Олаштат, районлаштат эртарыме
Тыгак патриотик сынан «Мый марла ойлем», «Тау, тылат, салтак!» акций-влак, «Ме шарнена! Мы помним!» бард муро фестиваль ий еда у сыным налыт. Марий калык тӱвыра деке икшыве-влакым кумылаҥдаш «Йоча Ӱярня» пайрем, тыгак «Пеледше тукым», «Самырык тукым», «Мунло», «У ий пайрем», «Изи гармоньчо», «Ший талешке», «Йоча тӱням кеҥеж куандара», «Колумб лудмаш», «Сеҥымаш корно дене» пайрем да конкурс-влак эртаралтыт.
Рӱдер калык-влак коклаште кылым пеҥгыдемдымашке, марий калыкын, моло этносын тӱвырам да йӱла деке пагалымашым шуарымашке кугу надырым пышта. Тудын тӱҥалтышыже почеш «LINGVA-Территорий» йылме фестиваль, «Марий тӱвыра – калыкын илыше азбукыжо» этноурок, «МУНЛО» калык-влак кокласе интеллектуал марафон эртаралтыт.
Рӱдер Киров, Угарман, Свердловск областьласе, Татарстан да Башкортостан республикыласе тӱвыра тӧнеж-влакын пашаеҥыштлан, фольклор коллектив-влаклан туныктыш-методик мероприятий-влакым (семинар, конференций, усталык лабораторий, мастар класс) эртара.
Марий йылмым, йӱлам да калык пайремым вияҥдыме да тудым калык коклаште шарыме амал дене «Марла ойлаш тунемына» 27 мультурокым, «Марий йылме» 17 видеоурокым, марий йылме дене 30 электрон урокым, «Марий пайрем да йÿла-влак» лӱман 42 методик видеофильмым лукмо, школ да тӱвыра тӧнежлаште, марий мер ушем-влак коклаште шарыме. Тыгак марий йылмым инноваций йӧн дене вияҥдыме пашам виктарымаште рӱдерын надырже изи огыл.
Тӱшкан сомылын паша лектышыже – пашаеҥ-влакын кидыште
Тӱрлӧ жапыште рӱдерыште тыршеныт: Римма Алексеевна Юрьева, Галина Ивановна Захарова, Галина Алексеевна Ласточкина, Людмила Ивановна Кошкина, Лариса Анатольевна Сидоркина, Валерий Васильевич Чиванов, Геннадий Владимирович Григорьев, Анатолий Иванович Светлаков, Надежда Николаевна Тимофеева, Надежда Сергеевна Васильева, Валентина Васильевна Казанцева, Светлана Серафимовна Могылдя, Алевтина Георгиевна Семенова, Геннадий Леонидович Сабанцев да молат.
Ятыр ий тӱвыра аланыште Раисия Петровна Николаева, Эльвира Васильевна Петрова, Сергей Владимирович Карпов, Надежда Геннадиевна Николаева тыршат.
У вуйлатыше толмо дене коллектив уэмын. Ӱшанена, марий тӱвырам, марий калыкнан шӱм-чон поянлыкшым, тукымвож серлагышыжым аралымаште да тудым самырык тукымлан шарымаште изи огыл надырым пышта.
25 ий жапыште рӱдерын пашажым кӱкшын акленыт:
— Пеледыш пайрем Российын 100 эн сай событий радамыш пурен (2018 ий);
— «Ӱярня» пайрем Российысе вич эн сай Масленицерадамыш логалын (2018 ий);
— «Угинде» пайрем Российысе эн сай кинде фестиваль-влак рейтингыште I верыш лектын (2018 ий);
— «Марнетын шӱдыржӧ» марий сайт-влак коклаште рӱдерын сайтше вашӱчашыште «Тӱвыра, туныктыш тӧнежын эн сай сайтше» номинацийыште сеҥышыш лектын (2020 ий).
ххх
25 ияш лӱмгечым кугу концерт дене вашлияш тӱҥалына. Тудо 13 декабрьыште В.И. Ленин лӱмеш тӱвыра полатыште эртаралтеш, 18.30 шагатыште тӱҥалеш.
Пагален вучена!
