Российысе марий калыкын погынжо тунамсе жапыште пӱсын шогышо йодыш-влакым: Жаплан шогалтыме виктерын пашаже, сар, верысе виктем, калыкым туныктымо, савыктыме, калык усталык нерген да молымат — ончен. Погынын пашажым салтак, ончычсо туныктышо И.Коведяев-Умшар виктарен. Тудын полышкалышыжлан священник П.Глезденевым, тыгак В.Иванов ден В.Айгузиным сайленыт. Вич еҥан секретариатым В.Васильев вуйлатен. Марий калык погын «Марла календарьын» тӱҥалме пашажым сайлан шотлен, умбакыже шуяш темлен.
Колтымъеҥ-влак Жаплан шогалтыме виктерлан ӱшаным ыштеныт, мланде шотышто йодышым ончымо годым эсер-влакын программыштлан эҥертеныт, учредитель-влак погынымашыште эсер-влакын партийышт верч йӱклаш ӱжыныт. Верысе виктемлаш сайлыме, калыкын илыме кундемыште вуйлатышын марла кутырымо шотышто, шочмо йылмым кагазым виктарыме пашаш шыҥдарыме нерген пунчал-влак тӱҥ верым айленыт. Поснак шочмо йылме дене туныктышо национальный школым чоҥымо, калык культурым вияҥдыме, юмыйӱлам аралыме, интеллегент-влакым ямдылыме нерген программым кумыл нӧлтын ончымо. Погын Озаҥыште «Ӱжара» газетым савыктыме, «Марла календарьым» уэш лукмо нерген пунчалым луктын.
Кызытсе жап марте лу Марий калык погын эртен. Тений идалык тӱҥалтыш гычак республикыште да марий илыман кундемлаште Российысе марий калыкын икымше Погынжын 100 ий теммыж лӱмеш тӱрлӧ мероприятий эртаралтеш. Теве шошым Республикысе марий тӱвыра рӱдер ден «Российысе марий-влакын федерал калыкле-тӱвыра автономий» Мер толкын Пошкырт кундемыште лекше «Чолман» газетын коллективше да верысе мер ушем-влак дене пырля марий тӱвыра кечым эртареныт.
1-3 июньышто Бирск олаште марий тӱвыра кече-влак кышкарыште «Роль культуры и образования в формировании этнокультурной идентичности марийского народа: историческая ретроспектива» регион-влак кокласе шымлыме-практик конференций лийын. Тудо кум секций дене эртен. Тушто марий калыкын эртыкше ден мер толкын, марий йылме ден сылнымутын вияҥмышт, туныктыш, тӱвыра да юмыйӱлан кызытсе жапыште вияҥмышт нерген кугу мутланымаш лийын. Тыгак Бирск олаште «Караванный путь марийцев от Волги до Урала» ончер почылтын. Тудым Марий Эл Республикын Т.Евсеев лӱмеш Национальный тоштер ямдылен. Тӱвыра кечылам тыгак Марий Элысе профессионал да фольклор коллектив-влак шке мастарлыкышт дене сӧрастареныт.
В.Васильев лӱмеш йылмым, сылнымутым да эртыкым шанчын шымлыше Марий институт Икымше марий погын вашеш «На пути национального самоопределения. К 100-летию I съезда народа мари» документ да материал –влак савыктышым луктын.
