31.12.21-7.01.22 – Марий Элыште теле кечысавыртыш деч вара тошто тылзе кугарнян пура да, тылзе шочмеке, кугарнян лектеш

6.01-14.01 – Эрвел марий кундемыште теле кечысавыртыш деч вара, тылзе шочмеке, изарнян пура да кугарнян лектеш

27.12.21-2.01.22 – Шернур кундемыште теле кечысавыртыш деч вара шочмын пура да, тылзе шочмеке, рушарнян лектеш
23.12.21-31.12.21        – Ожнысо шотлымаш – теле кечысавыртыш деч вара изарнян пура да кугарнян лектеш

Марий-влак Шорыкйол кунам тӱҥалшашым тӱрлӧ йӧн дене рашемденыт.  Ик йӧн почеш, мланде кылмыме кече (14 октябрь) гыч 12 арням шотленыт. Кокымшо (куштылемдыме) йӧн почеш, черке календарьым гына ончен, У ий але Рошто пайремлам шотыш налме (Юлиан календарь гыч Григориан календарьыш куснымеке, тыге шотлымын ойыртемже раш шижалташ тӱҥалын). Кумшо йӧн почеш, теле кечесавыртыш деч вара у тылзе шочмым эскереныт. Нылымше йӧн почеш, эн кужу йӱд деч вара икымше изарням вученыт. Нылымшыже эн ожнысо йӧнлан шотлалтеш.

Тыгак пайрем арня пурымо да лекме кечым тӱрлын шотлат. Эн шукынжо кугарнян пура да кугарнян лектеш маныт. Но эрвел марий-влак пайрем пурымо кечылан изарням шотлат, пайрем лекме кечылан – кугарням. Марий Элысе Шернур кундемыште южо вере пайрем шочмын пура: «Теле кечысавыртыш деч вара у жап шочеш, садлан пайрем шочмын тӱҥалшаш», – маныт. Тиде шонымашынат исторический вожшо келге, вет ожно марий-влак 4 да 5 кечаш арня денат иленыт.

Шорыкйол пайремын кечыже-влакым марий-шамыч тӱрлӧ вере тӱрлын шотлен луктыт, эсогыл тӱрлын лӱмдат. Но икте чылалан раш: пайрем деч вара идалыкын эн пычкемыш жапше шеҥгелан кодеш, Кече у савыртышым тӱҥалеш, а ме, юмына да кугезына-влак деч у идалыклан у вийым йодын, у илышлан ямдылалтына.

1.01 – У ий, Григориан календарь почеш. Григориан календарьым 1582 ийыште Юлиан календарь олмеш Римысе Папа Григорий XIII пуртен. Кызыт тӱҥ шотышто ме тудын почеш илена. Тыгодым Руш православий черке ончычсо Юлиан календарь почеш кечым шотла – тусо у ийын икымше кечыже (1 январь) Григориан календарьын 14 январьжылан логалеш, тудым ме Тошто У ий семын палена.

 

4.01 – Ош Кугу Юмын савыртыш кечыже. Тиде кечын, ойыртемалтше улмыжым шижын-пален, марий-влак Поро Ош Кугу Юмылан кумалын пелештат (поснак – юмын таҥ-влак). Тиде ойыртем астрономийыште перигелий маналтеш. Тиде кечын Мланде Кече деке эн чот лишемеш.

19.01 – Вӱд модмо кече. «Вӱд модмо» пагыт эн кужу йӱд деч вара ик тылзе гыч шуэш. Кече кужемаш тӱҥалеш гынат, тиде кечыла марте вӱд ден юж кылмен толыт. Но жап эртымеке, чатлама йӱштӧ пыта, игече эркын лывырташ тӱҥалеш, калык, вӱд дене кылдалтше йӱлам шуктен, Вӱдава ден Вӱд оным, Кугу Илыш Шочын Юмым, Кава юмым, Йомшэҥерым (мланде йымалсе Вӱд юмо) жапла. Тидлан кече тӱрлӧ ойыралтын. Но пытартыш жапыште утларакшым черкысе Крешене пайрем дене ик кечыште эртаралтеш.

2  январь – У тылзе

18 январь – Тичмаш тылзе