А молан лачак 10-шо декабрьыште пайремлена? Лач тиде кечын 1775-ше ийыште Санкт-Петербург оласе книга кевытлаш икымше марий грамматике ужалымашке лектын. Тудо «Сочинения, принадлежащие к грамматике черемисского языка» маналтын. Грамматикын авторжылан Озаҥысе архиепископ Вениамин Пуцек-Григоровичым шотлат. Палемдыман, тушко тӱрлӧ марий диалект дене ик тӱжем наре мутан мутерым савыктыме.
«Тиште» – акрет годсо финн-угор мут. Пеш ожныжо тудо «шӱдыр» манмым ончыктен. Марий йылмыште «тиште» мут «пале», «тамга» манме лийын. Иктаж-могай умылымашым ойлышо кеч-могай палымат тыге маныныт. Марий-влак тудым ваш-ваш куэ кумыжеш возен колтылыныт.
Марий тиште кече 8 декабрьыште Тÿнямбал кÿкшытан акций, « «МАРЛА ЧЫН ВОЗЕНА» тӱшкале диктант» дене почылтеш, тений марла диктант X-шо гана эрталтеш. Чыла кумылан-влак диктантыш ушнен кертеш. Тудым Йошкар-Олаште Марий кугыжаныш университетысе калыкле тӱвыра да тӱвыра кокласе коммуникаций институтышто да С.Г. Чавайн лÿмеш калыкле книгагудышто возаш лиеш.
Россий Федерацийын регионлаштыже, тыгак вес эллаште диктантым синхронно возаш лиеш. Тидлан районласе тӱвыра да туныктышо тӧнежлаште диктантлан вуйын шогышо-влак деч Марий кугыжаныш университетысе калыкле тӱвыра да тӱвыра кокласе коммуникаций институтын марий йылме да сылнымут кафедрыжын электрон почто адресышкыже (mardiktant@mail.ru) 2022-ше ийын, телын 6-шо кечыже марте, диктантым возаш йодмашым колтыман.
9 декабрьыште В. Васильев лӱмеш МарНИИЯЛИ «II Ӱпымарий лудмаш: Таҥастарен шымлымашын тӱҥ йодышыжо-влак» Россий кӱкшытан шанче-практик конференцийым эртара. Тушто шке пашашт дене шанчызе-влак дене пырля Марий кугыжаныш университетын студентше да магистрантше-влак палдараш тӱҥалыт. Конференций жапыштак Марий калыкле конгресс «Марий мер илыш: теҥгече, таче, эрла» йыргешке ӱстелым эртара. Мероприятий марконгрессын 20 ийжылан пӧлеклалтеш. Тушто «Кугу сорта» икымше марий мер ушем, мер организаций-влакын кугыжаныш кучем дене кылышт да пашашт нерген, самырык тукымын мер илышыште верышт нерген мутым вашталтат.
Марий тиште кечылан пӧлеклалтше тӱҥ мероприятий-влак 10 декабрьыште М. Шкетан лӱмеш Марий национальный драме театрыште эрта. Иканаште кок залыште паша тӱҥалеш.
Театрын фойештыже марий сылнымутым йӧратыше-влак сулло журналист Юрий Григорьевын «Илыш шулдыр» книга презентацийыш погынат. Тудым «Марий Эл»газет эртара. А «Кугарня» газет сылнымут книгагудыш ӱжеш, тушто самырык поэтессе-влак Христина Александрова ден Эльвира Ендылетован поэзийышт, почеламутыштлан возымо муро-влак дене палыме лийыт. Варажым фойештак «Мунло» уш-акыл модмаш эртаралтеш. Тушто марий мер еҥ, туныктышо, тӱвыра да кугыжаныш сферыште тыршыше-влак ушнат. Районла гычат команде-влак йодмашым колтеныт.
11 шагатлан театрын залыштыже «О, мӱкшава гай поро шочмо йылме…» лудшо-влакын республикысе конкурсышт тӱҥалеш. Таче кечылан 30 йодмаш пурен.
Конкурс деч вара залыште Марий Эл Республикын калык писательже, Морко районын икымше почетан еҥже, сулло журналист, библийым марий йылмыш кусарыше Леонид Логинович Яндаковын «Ший калык» книгажын презентацийже лиеш. Презентаций манме шагал лиеш, очыни, молан манаш гын тиде кече 10 декабрь марий писательым ош тӱняш конден: 89 ийым тема. Тудым пагален, Морко районысо тӱвыра пӧлка, район администраций калык писательым чапландарыше, возымыжым аклыше пайрем касым ышта. «Ший калык» книга презентацийыш толшо-влаклан землякыштын возымо пьесе гыч ужашым Морко калык театр ончыкта, биографийжым да сылнымут корныжым тунемше-влак лончылат, кумыл орлаҥгыштым Леонид Логиновичым пагалыше-влак почыт.
Марий тиште кече – марий йылме да сылнымут, ИКН предметлам туныктышо-влакын пайремышт. Марий йылмым туныктымаште да тунеммаште куштылго лийже, тунемше-влакын марий йылме деке кумылыштым нӧлталаш манын, этнокультур содержаниян туныктымо цифр ресурс дене паша-влакым возат, туныктыш министарстве ден туныктыш институт конкурсым эртарат. 10 декабрьыште туныктышо-влак шке пашашт дене палдараш тӱҥалыт.
Тений Марий тиште кечыште «Марий Элын идалыкысе эн сай книгаже-2022» республикысе конкурсым иктешлат тӱҥалыт. 10 тыгай таҥӱчаш эртаралтеш. Чылаже конкурсыш 220 книга пурен, тушеч 79-ыже – марий йылме дене савыкталтыныт. Пайремыш толшо кажне еҥ нине савыктыш-влак дене палыме лийын, кажне книгам лаштыклен кертыт, вет Марий драме театрын фойештыже эр годсек книга ончер пашам ышташ тӱҥалеш.
Тыгак «Марла чын возена» тӱшкале диктантыште сеҥыше-влакым, тыгак туныктыш
о-влакым саламлымаш лиеш. Пайрем концерт профессионал мурызо ден куштышо коллектив-влакым уша.
