Марий юмыйӱлалан 7 тӱжем ий манын, Тӱҥ онаеҥ палемдыш. Тиде йӱлан вес йӱла деч ойыртемже тыгай: Айдеме – Сандалыкын еҥже. Кажне марий шке пӱрымашыже дене ила,тудым шке юмыжо арала да неле илыш йыжыҥыште айдеме сынаным кода.

Ӱчашклубышто тыгак кӱсото-влакым аралыме, тушто шкем кузе чын кучаш кӱлмӧ нерген ойленыт. Александр Таныгин палемден: тыгай ото шуко калыкын уло. Марий калык посна яллан да районлан кӱсото улмыжо дене ойыртемалтеш.  Тыгай кӱсото Куженер, Морко, У Торъял, Советский районлаште уло. Вес регионлаштат марий-влакын тӱшка илыме верлаштышт кӱсото-влак улыт.

 Марий юмыйула радам почеш кумалтыш-влак шыжым да шошым лийыт. Май мучаште да июнь тӱҥалтыште – Аҥавайрем, 12 июньышто – Сӱрем Морко район Шоруньжа ялыште, Волжск район Чодыраялыште, Киров кундем Кугу Китня ялыште эртат. Шыже кумалтыш сентябрь мучаште тӱҥалеш да 19 декабрь марте шуйна. 2014 ийыште Тӱня кумалтыш У Торъял районышто лийын.

Ӱчашклубыш толшо-влак марий юмыйӱлам почын пуышо книга ончер ден палыме лийыныт: Ший мундыра» (авт. Александр Таныгин), «Марий кумалтыш мут» (поген Никандр Попов, 1991), «Кӱсото» (авт. Ираида Степанова, 2012), «ОТО» (2010), «Марий юмынйӱла да пайрем-влак» (авт. Вячеслав Мамаев, 2014), «Ош сандалык» (поген Александр Таныгин, 2012), «Марий мифологий» (авт. Лидия Тойдыбекова, 2007), «Марий калыкын кечышотшо- 2015».  

Вашлиймаш деч вара Тӱҥ онаеҥ Алекскандр Таныгин ден Марий Тӱрек «Ошмарий-Чимарий» общиным вуйлатыше Григорий Иванов марий калыкын тӱшкан илыме верлашке каеныт. Нуно Пошкырт, Удмурт да Татар кундемлаште карт-влак дене вашлиймашым эртараш тӱҥалыт, марий юмыйулан тачысе кечын вияҥ шогымыжым шымлат да кӱлеш ой-савышым пуат.