Калык тӱвыран кеч-могай палыжым йомдарымашым пӧртылташ огеш лий да тиде айдеме цивилизацийым чотак нужнаҥда.
Айдеме тукымлан таче ЛИЯШ – тиде пӱртӱс дене кылым кучен илен моштыдым сеҥен лекмаш.
Калык тӱвырам ончыко шуйымо корным этноэкологий, этноэтике дене кылдалтше йӱла-влакым угыч вияҥден колтымаште ужман.
Уэмден саемдыме культур илыш нерген проект ыштымашым Марий Элыште илыше марий да моло калыкын пӱртӱс деке лишемдыше кугу сомыл семын ужман.
Шочынак пӱртӱсым да илышым йӧратымаш да тӱня умылымашым вашталташ кугун полша. Тидыже тӱнясе культурым чын умылаш да осал велыш кайыше вашталтышлан чын вашешташ йӧным ышта.
Этно да экологий кӱкшыт самырык тукымым шымлыме, пӱртӱсым да калык тӱвырам аралыме да вияҥдыме деке интересым лукшаш, кугурак тукым – культурым йӱлаште да шӱм-чонышто аралыше-влак – ден самырыктукым коклаште кылым арален кодаш да тудым уэмдаш йӧным ышта. Этно да экологий пашаште тӱҥ шоныш семын калыкле культурын экологий шӱлышан улмыжым, калыкле культурын кызытсе жаплан келшымыжым да самырыктукымым шочмо мландым йӧратыме, кӧргӧ куатым вияҥдыме семын палемдыман.
Форумын участникше-влак, «изи элем» маналтше шымлымаш гоч шке кундем нерген палдарыме да калыкле культур вашмутланымашыш ушнымо тыгай паша йогыным кӱлешлан шотлат:
Марий калыкын пӱртӱсым аралыме этикым аралаш да шараш. Тудын тӱҥжӧ: Кузе мый таче пӱртӱс деке мелын лиям, туге мый эрла илем. Тыгак илаш тӱҥалыт ешем, калыкем да элем. Кызытсе бизнесым ыштымаште лач тыгай шонымашым паша этике семын ужман.
Форумышто палемдыме почеш, калыкын экологий дене кылдалтше йӱлаже-влак поснак ялыште илыше еҥ-влаклан лишыл улыт (тыштыже кызыт 37 процент калык ила). Лач нунак йырым-йырысе пӱртӱсым келгынрак умылен да шижын шогат. Чыла тидыже коча-кованан илыш йӱлаштым арален кодаш, пӱсемше экологий йодыш-влакым шотыш налаш да тидын негызеш ялысе туризмым да тудын икмыняр йогынжым – эко да агротуризмым – вияҥдаш полшат. Туризм индустрий дене кылдалтше кызытсе технологийым кучылтмаш, тыгак калык мастар-влакын пашаштым ворандарен шогымаш ялым вияҥдаш шӱкалтышым ыштат. Тыге ме Марий Элыште илыше чыла калыкын тӱвыраштым арален сеҥена, кумда тӱняште кугурак кӱкшытыш луктына.
Поро йӱлаш пурышо экокультурым арален да шарен шогымо кӱкшыт кажне еҥын илыш рӱдыжӧ семын лийшаш.
Самырык тукым чын умыла: Марий Элыште илыше калык-влакын наследийышт – тиде тоштерысе экспонат огытыл. Шкешотан тӱрлӧ илыш йӱла, аралат кодшо ожнысо озанлык паша, мастар-влакын кидкучышышт, цивилизаций дене амырген шуктыдымо мотор пӱртӱсна – чыла тидыже у саман дене келыштаралтын, умбакыже вияҥден шогышо этноэкологий проект-влаклан негыз. Ты шотышто кугыжанышат ӧрдыжтӧ шогышаш огыл, молан манаш гын, тудын тӱвыра политикыже обществыш экологий шамым шыҥдарышаш. Тыгай политикын рӱдыжӧ Айдеме лийшаш, кудыжо кӧргӧ эрыкан, пӱртӱсын ойыраш лийдыме ужашыже семын ила да вес йӱлалан /тынлан нимогай лӱдыкшым огеш кондо.
Форумын участникше-влак республикысе чыла мер организаций-влакым 2017 ийыште Экологий идалыкым эртарен колтымо пашаш ушнаш ӱжеш.
25 август 2016 ий
