Чылажымат йоча-влаклан келшышым ыштыман

Йоча-влак мемнан ончыкылыкна улыт. Кугезе-влакын илыш-йӱлаштым, тӱвырам, сем поянлыкым да шочмо марий йылмынам  арален кодымо шотышто ӱшан лач нунылан ышталтеш. А тидлан, мутат уке, изинекак кумылаҥдыман. Эртыше арняште республикыштына «Пеледше тукым» конкурс иктешлалте. Ты пашам шукертсек Марий тӱвыра рӱдер шуктен толеш. Илыш-йӱлам палыме шотышто изи чонышко туто пырчым шыҥдараш тидыже полша мо – рӱдерыштӧ тӱшка тӱвыра паша шотышто пӧлкам вуйлатыше Людмила Кошкина каласкала.

— Людмила Ивановна, «Пеледше тукым» конкурс йоча чоныш марий шӱлышым утларак шыҥдараш шонымаш дене эртаралтеш?

— Да, тыгай шонымаш денак конкурс 1991-1992 тунемме ий годсек эртаралтеш. Тӱҥалтыште Йошкар-Олаште веле лийын. 1987 ийыште посёлкылаште, олалаште марий йылмым кугыжаныш йылме семын тунемаш тӱҥалме. «Пеледше тукымын» эн тӱҥ пашаже — йоча-влакын молан тунем шумыштым сымыктыш гоч ончыкташ. Мурымышт годым йӱкым чын лукмыштым, марий мутым чын ойлымыштым эскерена.

1994 ийыште «Пеледше тукымым» республик кӱкшытыштӧ эртаренна. Тунам чыла район гыч участник-влак лийыныт. Вара ик жапыште конкурс ала-молан эртаралтын огыл, мый тунам МарГУ-што пашам ыштенам. А 2007 ийыште тиде конкурс Марий Элысе тӱвыра, печать да калык-влак паша шотышто министерствылан куснен, да тудым Республикысе марий тӱвыра рӱдер кок ийлан ик гана эртараш тӱҥалын.

Ончыч Йошкар-Олаште кумло йочасадыште марий йылмым тунемыныт, а пытартыш жапыште сӱрет начарешт толеш… Чонлан лапкан чучеш… «Пеледше тукым» конкурс годым районласе йочасадлашке лектын коштмо годым шижалтын: воспитатель, ача-аван, йоча-влакын марла мураш, кушташ, вургемым ончыкташ кумылышт уло. Кажныже ойыртемалтшын кояш тыршен. Тидыже, мутат уке, мыйым веле огыл куандарыш. Умбакыжат уло вийым пыштен пашам ышташ кумылышт лийже, ушешышт кодшо манын, сценарийым оҥайын чоҥаш тыршенна.

Тӱҥжӧ – лектыш уло. Йошкар-Оласе 66-шо номеран йочасадыште марий йылмым огыт тунем, но марий калык, тӱвыраж нерген палдарат. Теве конкурсышто йоча-влак могай чаплын куштышт! Руш йоча-влакат марий койышым моштен ончыктышт.

У Торъялысе 2-шо номеран «Теремок» йочасадыш коштшо-влакын мурымаштышт, куштымаштышт профессионал еҥын полшымыжо палдырныш.  Тугеже тушто культур пашаеҥ, музыкым туныктышо-влак шке пашаштым тыршенак шуктат. Але Медведево посёлкысо йочасадым налаш. Туге кертыт! «Сайын кушташ тунемнеда гын, Медведевыш кайыза», — манынам.

Курыкмарий районысо Пайскырык села гычат йоча-влакым ача-авашт конденыт ыле. Шернур район гыч икшыве-влак дене пырля кок пӧръеҥ музыкальный вуйлатыше лийын. Чон йӱлен пашам ыштыме, кушкын толшо тукымын ончыкылшо верч тургыжланыме шижалтеш.

Чылаже тений «Пеледше тукым» конкурсыш ик тӱжем наре йоча 117 йочасад гыч  ушнен, жюри 196 номерым ончен лектын да 32-шым республик кӱкшытыш аклаш луктын.                              

Йоча-влакым марла мураш, кушташ туныктымаште, мутат уке, кугурак-влак тыршышаш улына.

— Мер илышым утларак вияҥдаш манын, икшыве-влаклан республикыштына эше мо ышталтеш?

— Марий тӱвыра рӱдерыште республик кӱкшытан шуко мероприятийым эртарена. Мутлан, районлаште, олаште Талешке кечым палемдена. Йоча-влак почеламут конкурсышто мастарлыкым тергат, тӱрлӧ занятий эртаралтыт. А варажым иктешлыше кугу мероприятий лиеш.

Икшыве-шамычлан возышо автор-влак дене тӱрлӧ вашлиймашым эртарена. Марий йылмым посёлкышто, олалаште кугыжаныш йылме семын туныктымо программым ямдыленам ыле, посна пособийым лукмо. Икшыве-влакын шинчымашыштым тергаш мониторинг ышталтын. Вара программым тӧрлымӧ, теме-влакым уэмден, угыч лукмо. Кызыт, чаманен каласыман, йочасадлаште йылмым палаш туныктымо пашам чареныт. Кӧлан, молан ыштенна?.. Тидын гоч огыл гын, мурылан, почеламутлан, куштымашлан, йылмылан нуным кузе туныкташ?

Но садак йӧным кычалына. Телым марий ёлкым эртарена – йоча-влакын пел ий жапыште погымо шинчымашыштым тергена. Туштат мурымыштым, куштымыштым, почеламутым сылнын лудмыштым, марий йӱкым чын йоҥгалтарымыштым тергена. Кеҥежым йоча-влаклан Пеледыш пайремым эртарена. Ӱмаште тудо Советский районысо Ӱшнурышто лийын гын, тений Шернурышто эртараш кутырен келшенна.

Икшыве-шамычлан пайремым эртараш методический полыш кӱлеш. Тушто сценарийым кузе ямдылаш, могай мурсемым кучылташ, могай герой-влакым ямдылаш — чыла возалтшаш.

— Шочмо калыкын илыш-йӱлажлан икшывым тӱҥ шотышто садак ача-ава шӱмаҥдышаш, очыни?

— Чын. Кугыеҥ кузе пашам ворандарен колта, тугак икшыве умыла. Ава шӧр дене налме йылмыжым молан тудо палышаш, мо дене тудым чапландараш да куандараш тӱҥалеш – ешыштат, тунемме верлаштат умылтарен сеҥышаш улына. Мутлан, Волжский районысо Упшер йочасадыш коштшо-влак баян, скрипке почеш мурат, шкештат тӱрлӧ семӱзгарым шоктат. Тугеже энтузиаст туныктышо-влаклан кӧра изи-влак марий калыкын семӱзгар поянлыкшым пален налыт. Ача-ава, туныктышо-влакын полшымышт дене марий йылмына кӱкшытыш шуын кертеш.

 

Алевтина Байкова мутланен.

Материал «Марий Эл» газетын 56-57-ше №-ыштыже (2014 ий 28-29 март) лектын.

Похожие записи